Mentalizm/Powtarzaj to, co już wiesz

Niestety, choć mnemotechniki znacznie ułatwiają gromadzenie informacji w pamięci, rzadko jednorazowe wyobrażenie pozostanie już w niej na stałe. Dlatego informacje należy powtarzać, by zapamiętać je trwale. Sporadyczne powtarzanie np. poprzez czytanie o tych samych sprawach jest dobre na krótką metę i przy małych ilościach danych. Przy dużej ilości uczonego materiału chaotyczne powtórki utrudniają efektywne i optymalne zapamiętywanie.

Na szczęście kilka dekad temu polscy naukowcy opracowali prosty algorytm, który przy wykorzystaniu odpowiedniego oprogramowania pozwala zoptymalizować interwały kolejnych powtórek, tzw. SuperMemo. Jest to jedna z najskuteczniejszych metod zwiększających stopień retencji informacji. Oprogramowanie wykorzystujące algorytm SuperMemo wyświetla kolejne porcje materiału w pewnych regularnych odstępach czasu - zmniejsza to ogólny czas potrzebny do nauki, optymalizując go.

Powtarzanie informacji

Krzywa zapominana wg Ebbinghausa.

Do największych zalet pałacu pamięci należy to, że wyobrażony spacer po znanych i lubianych miejscach jest przecież samą przyjemnością, proces przypominania zachodzi tutaj prawie jako produkt uboczny i nie ma w tym nic męczącego czy nużącego. Niestety nasza pamięć jednak nie jest trwała, nawet pomimo stosowania tak złożonych technik.

Co prawda pamiętam wciąż obrazy, które wyobrażałem sobie gdy po raz pierwszy przeczytałem o mnemonice około ośmiu, czy dziewięciu lat temu i gdy pod wpływem książki Harry'ego Lorayne tworzyłem w umyśle powiązania różnych przedmiotów. Nie potrafiłbym jednak wymienić list, które wtedy zapamiętywałem. Obrazy są już wyblakłe i zamglone. Większość właśnie taka będzie, jeśli kilkakrotnie, w odpowiednich odstępach czasu nie wyobrazisz ich sobie ponownie. Niektóre bardzo żywe i śmieszne obrazy zamieszkają w pamięci na stałe, inne musisz utrwalić i miej to na uwadze.

Istotne znaczenie ma tutaj optymalne rozłożenie powtórek materiału, który zamierzasz trwale zapamiętać. Psychologowie mówią o tzw. krzywych zapominania, nad którymi nie będę się rozwodził i zaproponuję Ci tylko kilka uproszczonych możliwości.

Najwięcej materiału umyka z pamięci bardzo szybko, już po godzinie czy kilku godzinach od czasu, gdy go po raz pierwszy zapamiętywaliśmy. Dlatego obrazy wyobrażane wczoraj, dzisiaj mogą być już nie do odtworzenia. Dlatego też gdy uczysz się jakiegoś materiału, bez względu na to, czy robisz to z pomocą mnemoniki czy bez niej, już po kilku godzinach musisz dokonać pierwszej powtórki.

Kolejne powtórki łagodzą krzywą zapominania.

Zerknij proszę na wykres przedstawiający krzywą zapominania wg Ebbinghausa. Łatwo zauważysz, że już po dwudziestu minutach badani byli w stanie przypomnieć sobie tylko 60% zapamiętanych słów, po godzinie mniej niż połowę i po dziewięciu godzinach mniej niż 40%. Po tym czasie krzywa przechodzi w linię o łagodnym nachyleniu, więc do tego czasu konieczność pierwszej powtórki wydaje się być oczywistą.

Jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce? Jeśli zdarzyło Ci się studiować coś wieczorem przed snem, powtórz materiał po raz pierwszy nazajutrz, tuż po przebudzeniu. Podczas snu Twój mózg skonsoliduje wspomnienia i wiedzę, więc będzie to optymalny czas. Przejdź się po pałacu pamięci lub przypomnij sobie zakładki, jeśli coś umknęło - uzupełnij. Jak wykazały pośrednio niektóre doświadczenia, zastosowanie mnemoniki wydłuża nieco ten początkowy, krytyczny okres. Dlatego możesz pozwolić sobie na pierwszą powtórkę po upływie kilku godzin lub nawet następnego dnia.

Spójrz jeszcze raz na wykres. Kiedy po raz pierwszy powtórzysz informacje, jakie pragniesz zachować w pamięci, wykres zmieniłby postać i zapominanie zachodziłoby dalej po nieco łagodniejszej krzywej, bez tak wyraźnej fazy krytycznej jak na początku. Jednakże wiedza wciąż ulatniałaby się, dlatego konieczna jest przynajmniej jeszcze jedna, druga powtórka. Aby uprościć sobie życie możesz założyć po prostu, że optymalny czas na tę drugą powtórkę przyjdzie po tygodniu od powtórki pierwszej. Dzięki temu, że zsynchronizujesz ten algorytm z tygodniowym systemem rozkładu dni, ułatwisz sobie całe zadanie.

Oprogramowanie ułatwiające optymalizację interwałów powtórek

Ale to jeszcze nic. Tak naprawdę masz możliwość jeszcze większej automatyzacji i optymalizacji czasu powtórek, z uwzględnieniem własnych uwarunkowań i preferencji. Możesz tego dokonać dzięki dostępnemu w sieci oprogramowaniu komputerowemu i metodzie zaproponowanej jakiś czas temu przez dr Woźniaka, naukowca polskiego pochodzenia zajmującego się fizjologią i neurologią snów oraz procesów zapamiętywania. Jego metoda nosi nazwę SuperMemo i opiera się na założeniu, że kwestią zapamiętania czegoś na stałe jest kwestia powtarzania tego czegoś w odpowiednich interwałach czasu.

Dr Woźniak zajmuje się promocją swojej metody i oprogramowania przeznaczonego do jej stosowania, a sklepy internetowe sprzedają gotowe kursy np. językowe czy maturalne z przedmiotów nauczanych w szkołach. System ten ułatwia życie w maksymalnym stopniu - każdego dnia Twoim zadaniem jest jedynie uruchomienie stosownego programu komputerowego, włączenie kursu, z którego chcesz się uczyć i powtórzenie materiału za pomocą metody “dwustronnych kart”, czyli pytanie-odpowiedź, a jeśli masz ochotę, nauczenie się nowego. Dr Woźniak bardzo rozbudował swoją metodę i sprzedaje dziś zaawansowane oprogramowanie, które umożliwia np. importowanie artykułów czy treści w postaci cyfrowej i konwertowanie ich przy niewielkim wysiłku na system pytań-odpowiedzi. Część wcześniejszych wersji aplikacji SuperMemo jest też bezpłatnie dostępna w internecie, są to SuperMemo 98 i SuperMemo 2004 posiadający kilka nowych i rozbudowanych funkcji.

Jeżeli korzystasz z systemu operacyjnego takiego jak Linux czy też MacOS lub BSD, możesz używać innych, również darmowych aplikacji. Jedną z nich jest ta nazwana prawie kobiecym imieniem Anki, którą sam wykorzystuję. Ma uproszczony system ocen ułatwiający nieco zoptymalizowanie interwałów kolejnych powtórek. W dodatku posiada bogatą bazę talii z różnych dziedzin, którą możesz wykorzystać do nauki, pobierając bezpośrednio z Internetu. Innym programem dostępnym za darmo jest nazwany na cześć matki greckich muz, bogini pamięci Mnemosyne. Jest jeszcze prostszy w obsłudze od poprzednich programów, więc spasuje do gustów minimalistów.

Niektóre systemy wykorzystują metody optymalizacji powtórek bezpośrednio online. Aby z nich korzystać, nie musisz nawet instalować dodatkowego oprogramowania, wystarczy Ci przeglądarka i dowolne urządzenie, komputer, smartfon etc. Wymienić tutaj należy platformę Ankiweb oraz Memrise.

Zobacz też

• Jak się uczyć z SuperMemo?