Niemiecki/Gramatyka/Użycie rodzajnika przy nazwach państw, miast i przy innych nazwach własnych
Użycie rodzajnika przy nazwach państw i miast (Artikelgebrauch bei Staaten- und Städtenamen)
edytuj- Większość nazw państw i miast to rzeczowniki rodzaju nijakiego, przy których z reguły rodzajnik nie występuje. Do tej grupy należą również nazwy państw, w których występuje spójnik und:
- np. (das) Polen, (das) Deutschland, (das) Frankreich, ...
- np. (das) Trinidad und Tobago, (das) St. Vincent und die Grenadinen ...
- W Sing. Gen. rzeczowniki te przyjmują końcówkę -s, np. die Hauptstadt Polens.
- Jeżeli rzeczownikowi temu towarzyszy określający go przymiotnik (lub inny wyszczególniający atrybut), to trzeba użyć rodzajnika, np. das mittelalterliche Frankreich[1], das Deutschland der Zukunft[2], so ein Deutschland[3].
- W Sing. Gen. rzeczownik ten w towarzystwie przymiotnika traci jednak końcówkę -s[1], np. die Bürger des mittelalterlichen Frankreich.
- Przy nazwach państw będących rzeczownikami rodzaju żeńskiego zawsze występuje rodzajnik:
- np. die Elfenbeinküste, die Mongolei, die Schweiz, die Slowakei, die Türkei, die Ukraine, ...
- Nieliczne nazwy państw to rzeczowniki rodzaju męskiego, przy których użycie rodzajnika jest gramatycznie poprawne, ale w pismach oficjalnych używana jest wyłącznie forma bez rodzajnika[4] , np.:
- W Sing. Gen. rzeczowniki te mogą przyjmować końcówkę s, np. die Hauptstadt des Irans/des Iran[5]; die Geschichte des Sudan[1]
- Współcześnie rodzaj męski tych nazw jest w pewnych kontekstach wypierany przez rodzaj nijaki[1], jeżeli nazwa takiego państwa występuje w towarzystwie słowa określającego, np. „Das zweite Buch“ führt (...) in das moderne Irak des Jahres 2003[6].
- Kongo jest nazwą, która może oznaczać dwa kraje: Republikę Kongo oraz Demokratyczną Republikę Konga. Rzeczownik ten spotyka się zarówno w rodzaju męskim jak i nijakim. Dawniej był wyłącznie rodzaju męskiego, a obecnie jest coraz bardziej wypierany przez rodzaj nijaki. Użyty w rodzaju męskim podlega opisanym wyżej regułom dla nazw państw rodzaju męskiego, a w rodzaju nijakim zasadom dla nazw państw rodzaju nijakiego.
- W pismach oficjalnych w odniesieniu do Demokratycznej Republiki Konga używa się wyłącznie pełnej oficjalnej nazwy tego państwa.
- W przypadku wieloczłonowych nazw państw, składających się z przymiotnika pospolitego i rzeczownika, rodzajnik występuje zawsze, np:
- das Vereinigte Königreich, die Vereinigten Staaten, ...
- Ich odmiana odpowiada ogólnym zasadom deklinacji.[1]
Użycie rodzajnika przy imionach i nazwiskach (Artikelgebrauch bei Vor- und Familiennamen)
edytuj- Imiona i nazwiska występują z reguły bez rodzajnika.
- Jeżeli imieniu lub nazwisku towarzyszy określający je przymiotnik (lub inny wyszczególniający atrybut), to trzeba użyć rodzajnika, np. die kleine Brigitte.
- W Sing. Gen. generalnie występuje końcówka deklinacyjna -s, np. das Leben Kafkas, Angela Merkels Politik.
- Jedynie jeżeli w Sing. Gen. imię lub nazwisko występuje z rodzajnikiem, to traci końcówkę -s, np. die Eltern des kranken Otto.
- W Sing. Gen. przy wymienianiu imion lub nazwisk jednej osoby końcówka deklinacyjna występuje tylko przy ostatnim członie, np. Wolfgang Amadeus Mozarts Briefe.
- Imiona i nazwiska zakończone na -s, -ß, -z, -x tworzą Sing. Gen. w piśmie poprzez dodanie apostrofu (np. Marx' Werke), a w mowie najczęściej przez dodanie przyimka von i zmianę przypadku na Dat. (np. das Auto von Max).
- W połączeniu z tytułami użytymi z rodzajnikiem tylko tytuły ulegają deklinacji, natomiast imiona i nazwiska pozostają nieodmienne (np. die These des Professors Sauerland), ale jeżeli tytuł występuje bez rodzajnika, to w Sing. Gen. końcówka -s jest dodawana do nazwiska, np. der Vortrag Frau Doktor Majewskas.
Źródła
edytuj- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 praca zbiorowa, Wahrig - Richtiges Deutsch leicht gemacht, wissensmedia GmbH, Gütersloh/München, ISBN 978-3-577-07566-4, ebook
- ↑ Spiegel online, Das doppelte Dorf, 20.08.2007
- ↑ Spiegel online, Der Zwischenkanzler, 12.10.2005
- ↑ Auswärtiges Amt, Verzeichnis der Staatennamen für den amtlichen Gebrauch in der Bundesrepublik Deutschland, 12.06.2023, dostęp 05.11.2023
- ↑ Duden online, Staatennamen, 03.10.2018
- ↑ Lokalnachrichten, Historische Romane von Zabern, dostęp 05.11.2023