Onomastyka/Pomoc
Słownik pojęć i terminów onomastycznych
edytujA B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A
edytuj- abionim - nazwa własna obiektu nieożywionego (materialnego lub niematerialnego)
- de: Abionym
- de: Agronym
- akronim - nazwa utworzona na zasadzie skrótu z zestawienia inicjalnych liter lub sylab wyrazów tworzących dłuższą nazwę opisową, będącego dla niej formą alternatywną i równoważną, np. UAM – Uniwersytet Adama Mickiewicza
- de: Akronym
- allonim - wariant nazwy osobowej wywodzący się z tej samej podstawy etymologicznej (np. Krzysztof Kolumb vs Cristoforo Colombo)
- de: Allonym
- anemonim - nazwa własna wiatru, huraganu, tajfunu itp.
- de: Anemonym
- anojkonim - geograficzna nazwa własna miejsca, terytorium niezamieszkanego
- de: Anoikonym
- antroponim - nazwa własna osoby lub grupy osób
- de: Anthroponym
- astronim - nazwa własna ciała astralnego: planety, księżyca, komety, gwiazdozbioru itd., np. Słońce, Merkury, Kometa Halleya, Droga Mleczna
- de: Astronym
- aulonim - nazwa własna budynku, np. Biały Dom
- de: Aulonym
B
edytuj- bestionim - nazwa własna stworzenia nadnaturalnego
- bionim - nazwa własna obiektu ożywionego (człowieka, zwierzęcia, rośliny)
- de: Bionym
C
edytuj- chrematonimia - zbiór chrematonimów
- de: Chrematonymie
- chrematonim - nazwa własna obiektu materialnego lub niematerialnego, wytworzonego jako efekt kulturowej działalności człowieka (np. nazwa produktu, usługi, firmy, organizacji, przedsięwzięcia społecznego, wytworu lub wydarzenia artystycznego itd.)
wg SJP PWN nazwa własna wyrobu
- de: Chrematonym
- chrematononastyka - - dział onomastyki zajmujący się chrematonimami
- de: Chrematonomastik
- choronim - nazwa własna kraju, regionu, większego terytorium wyznaczanego geograficznie lub administracyjnie (np. Daleki Wschód, Yorkshire)
- de: Choronym
D
edytuj- demononim - nazwa własna stworzenia demonicznego
- denotacja - zakres (ekstensja) nazwy, zbiór desygnatów nazwy
- de: Denotation
- deonomastyka - dział onomastyki zajmujący się deonimami
- de: Deonomastik
- deonim - nazwa pospolita utworzona z nazwy własnej
- de: Deonym
- dendronim - nazwa własna indywidualnie nadawana drzewom, np. dąb Bartek
- de: Dendronym
- desygnat - każdy obiekt pasujący do nazwy
- de: Denotat
E
edytuj- egzonim - geograficzna nazwa własna w brzmieniu innym niż brzmienie w miejscu pochodzenia obiektu
- de: Exonym
- endonim - nazwa własna w brzmieniu miejscowym pochodzenia obiektu (np. Wrocław)
- de: Endonym
- enonim - nazwa własna nadawana jako nazwa produktu lub marki winom
- de: Enonym
- eponim - nazwa pospolita utworzona jako przeniesienie nazwy własnej do języka ogólnego lub na bazie nazwy własnej jako jej pochodna, derywat, np. Kasanowa, kalwinizm, makiaweliczny, falandyzacja, syzyfowa [praca], choroba Heinego-Medina, Mount Everest
- de: Eponym
- ergonim - nazwa własna firmy, produktu, usługi, marki, termin używany często w funkcji nazwy handlowej (np. restauracji)
- de: Ergonym
- etnonim - nazwa własna grupy etnicznej (narodu, ludu, plemienia itd.)
- de: Ethnonym
F
edytuj- farmakonim - nazwa własna leku
- fikcjonim - nazwa własna postaci fikcyjnej
- de: Fiktionym
- firmonim - nazwa handlowa nadawana firmom, produktom, używana także w funkcji marki
- fitonim - nazwa własna indywidualnie nadawana roślinom
- de: Fitonym
- frazeonim - nazwa indywidualna nadawana obiektowi ożywionemu lub nieożywionemu bazująca na frazeologizmie, zastępująca nazwę pierwotną (np. Niebieska Planeta zamiast Ziemia)[2]
- de: Phraseonym
G
edytuj- geonim - geograficzna nazwa własna (na globie ziemskim)
- de: Geonym
H
edytuj- hagionim - nazwa własna osoby wyniesionej na ołtarze Kościele katolickim jako świętej lub błogosławionej bądź sługi Bożej, np. św. Anna Samotrzeć, św.św. Cyryl i Metody, sługa Boży Stefan kard. Wyszyński
- de: Hagionym
- hagiotoponim - nazwa własna miejscowości lub innego obiektu topograficznego będąca transonimizacją hagionimu lub zawierająca hagionim, np. Góra Świętej Anny
- de: Hagiotoponym
- heortonim - nazwa święta religijnego lub świeckiego, np. Boże Narodzenie, Idependence Day
- de: Heortonym
- hiperfizjonim - nazwa własna stworzenia nadnaturalnego, wymyślonego
- de: Hyperphysionym
- hodonim - nazwa własna drogi, ulicy, traktu, placu, skweru, drogi krajowej, autostrady, tunelu itp., np. Via Appia
- de: Hodonym
- hybrydonim - geograficzna nazwa własna bazująca na elementach dwoch języków (na terenach wpływów wielojęzykowych)
- de: Hybridonym
- hydronim - nazwa własna zbiornika wodnego, stałego lub płynącego, np. jeziora, morza, rzeki, strumienia, studni, wodospadu itd.
- de: Hydronym
I
edytuj- ideonim - nazwa wytworu kultury artystycznej, np. tytuł obrazu, rzeźby, dzieła literackiego itp.
K
edytuj- kosmonim - nazwa obiektu w przestrzeni kosmicznej
- de: Kosmonym
- kryptonim - indywidualna nazwa danej osoby, inna niż jej oficjalne imię i nazwisko
- de: Kryptonym
M
edytuj- medionim - nazwa własna nadawana obiektom powiązanym z przestrzenią medialną, np. nazwy kanałów radiowych i telewizyjnych, tytuły prasowe, nazwy domen internetowych itd.
- metronim - nazwa osobowa pochodząca od imienia matki, nie zawsze traktowana za nazwę własną, np. danusin
- de: Metronym
- makrotoponim - nazwa własna określonych obiektów i obszarów terytorialnych, wyznaczanych geograficznie, administracyjnie, zamieszkanych, ale także niezamieszkanych, zagospodarowanych i niezagospodarowanych przez człowieka, znana i używana w szerszym zasięgu komunikacyjnym (regionalnym, krajowym, międzynarodowym), np. nazwy krain, regionów, gmin, powiatów, miejscowości, rzek
- de: Makrotoponym
- mikrotoponim - nazwa własna terenowa wskazująca na obiekty i obszary zwykle niezamieszkane, znana i używana w wąskim zasięgu komunikacyjnym (przez społeczność lokalną danej gminy, miejscowości, rodziny, właścicieli i użytkowników dóbr ziemskich, lasów, jezior itd.), m.in. nazwy pól, łąk, lasów, polan, ścieżek, strug, mniejszych rzek, stawów, skał, głazów narzutowych itd., np. podmokły teren Wujkowe Bagno, łąki i pola Rąbalina, trakt Stara Droga
- de: Mikrotoponym
N
edytuj- nazewnictwo - synonim słów onomastyka, onimia
- de: Namenkunde
- nazwa własna - synonim słowa onim
- de: Eigenname
- en: proper name
- neotoponim - nazwa utworzona w celu desygnowania nowo wyznaczonego miejsca, przestrzeni terytorialnej, wybudowanego obiektu, będąca efektem rozwoju gospodarczego lub zmian administracyjnych w danym obszarze, np. park rozrywki Gardaland we Włoszech, Lotnisko Okęcie im. Fryderyka Chopina w Warszawie
- de: Neotoponym
- nesonim - nazwa własna własna wyspy, np. Capri, Uznam
- de: Nesonym
O
edytuj- ojkononim - nazwa własna miejsca/terytorium zamieszkanego
- de: Oikononym
- onim - nazwa własna
- de: Onym
- Definicja - onimia - synonim słów onomastyka, nazewnictwo
- de: Onymie
- Definicja - onomastyka - dział językoznawstwa zajmujący się badaniem nazw własnych (onimów)
- de: Onomastik
- oronim - nazwa własna wzniesienia, m.in. nazwa góry, masywu górskiego, wyżyny, płaskowyżu, szczytu, skały, rowniez wzniesien na dnie oceanow itp., np. Rów Mariański, Sierra Madre
- de: Oronym
P
edytuj- patronim - nazwa własna osobowa wywodzona od imienia lub nazwiska ojca
- de: Patronym
- poetonim - nazwa własna postaci literackiej
- de: Poetonym
- porejonim - nazwa oznaczająca pojazd, środek transportu, połączenie kolejowe, autobusowe, lotnicze, morskie itd.
- praksonim - nazwa własna wydarzenia (np. bitwa pod Grunwaldem)[3]
- de: Praxonym
- pseudonim - indywidualna nazwa danej osoby, inna niż jej oficjalne imię i nazwisko
- de: Pseudonym
S
edytuj- socjoideonim - nazwa własna oznaczająca grupę, inicjatywę lub wydarzenie o charakterze społecznym, kulturowym
- speleonim - nazwa desygnująca groty, jaskinie, pieczary, zagłębienia, kopalnie, komnaty w podziemiach, np. kopalnia soli Wieliczka
- de: Speleonym
T
edytuj- teonim - nazwa własna bóstwa
- de: Theonym
- toponomastyka - dział onomastyki zajmujący się toponimami
- de: Toponomastik
- toponim - nazwa miejsca
- transonim - nazwa własna powstająca jako formalne przeniesienie nazwy własnej z innej kategorii, np. Siena od nazwy miasta jako nazwa typu samochodu marki FIAT
- de: Transonym
U
edytuj- urbanonim - nazwa własna obiektu występującego w przestrzeni miejskiej, np. ulicy, placu, parku, budynku, instytucji
- de: Urbanonym
- urbonim - nazwa własna miasta
- de: Urbonym
Z
edytuj- zooonim - nazwa indywidualna nadawana zwierzęciu, zwykle udomowionemu, powiązanemu z otoczeniem człowieka, np. psu, kotu itd.
- de: Zooonym
Bibliografia
edytuj- Uniwersytet Łódzki, Artur Gałkowski, Terminologia onomastyczna, 2012, dostęp 05.01.2021
- Lista ICOS kluczowych terminów onomastycznych, Grupa Terminologiczna ICOS International Council of Onomastic Sciences, tłum. i oprac. w j. polskim: Artur Gałkowski (UŁ), Urszula Bijak (IIP PAN w Krakowie) Łódź-Kraków 2018, dostęp 05.01.2021
- Emil Daniel Lesner, Uniwersytet Szczeciński/ Borowik czy Waldteufel, czyli kilka uwag o przekładzie bestionimów, dostęp 05.01.2021
- Namenkundliche Informationen, Leipziger Universität, 1969-2017, dostęp 05.01.2021
Przypisy
- ↑ Word-formation in Kazakh toponyms, Life Science Journal 2014;11(6), dostęp 05.01.2021
- ↑ Tomasz J. Szutkowski, Toponimy jako środki wtórnej nominacji (na materiale frazeologizmów z komponentem onomastycznym we współczesnym języku rosyjskim i polskim), Acta Universitatis Wratislavensis, Wrocław 2009, dostęp 05.01.2021
- ↑ Andrzej Czerny, Teoria nazw geograficznych, PAN, Warszawa 2011, dostęp 05.01.2021