Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Konflikty

Konflikty

Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • wskazać na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych oraz omówić przebieg i próby rozwiązania jednego z nich • wyjaśnić, co to jest terroryzm i w jaki sposób próbuje się go zwalczać. Tego wymaga od Was podstawa programowa.

Reguły prowadzenia wojny

Międzynarodowe prawo humanitarne (prawo konfliktów zbrojnych, prawo wojenne)

Zbiór norm prawnych określających zasady prowadzenia konfliktów zbrojnych. Został on utworzony w celu "ucywilizowania wojny": ochrony ludności cywilnej, ochrony dóbr kultury, ochrony jeńców wojennych itp.. Normy te są spisane głównie w Konwencjach Genewskich i Konwencjach Haskich.

Wojna domowa

Konflikt zbrojny między obywatelami tego samego państwa.

Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (włącznie z Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża oraz krajowymi organizacjami Czerwonego Krzyża, Czerwonego Półksiężyca lub Czerwonego Diamentu)

Ruch osób z całego świata, których celem jest ochrona ludzkiego zdrowia i życia oraz ochrona ludzi przed cierpieniem.

Zbrodnia wojenna

Każde działanie, które narusza prawo wojenne.

Zbrodnia przeciwko ludzkości

Taka zbrodnia wojenna, która jest popełniona z premedytacją i jest elementem szerszego planu skierowanego przeciw danej grupie społecznej, etnicznej itp.

Ludobójstwo

Zamierzone i systematyczne mordowanie członków danej grupy społecznej, etnicznej, religijnej itp. w celu unicestwienia, w całości lub w części, tej grupy.

Sprawy z zakresu zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstwa oraz zbrodni przeciwko pokojowi (rozpoczęcie wojny napastniczej) rozpatruje Międzynarodowy Trybunał Karny z siedzibą w Hadze działający na podstawie Statutu Rzymskiego (umowy międzynarodowej podpisanej w 1998 r., która weszła w życie w 2002 r.).

Spory między państwami rozstrzyga Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, działający na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych z 1945 r.

Konflikty i miejsca konfliktogenne

Plik:Konflikty.svg

Konflikty zbrojne lub grożące starciem zbrojnym mające miejsce po zakończeniu zimnej wojny. W latach 1989-2009 na świecie odnotowano 128 konfliktów zbrojnych; w 2009 r. było ich 36, z czego 6 zakwalifikowano jako wojny. Przykłady:

		strony konfliktu	bezpośrednia przyczyna wybuchu	przebieg
rozpad Jugosławii (poza płaszczyzną etniczną konfliktu, warto pamiętać o jego warstwie religijnej: Serbowie to w większości wyznawcy prawosławia, Chorwaci - katolicyzmu, Bośniacy - islamu)	Wojna w Chorwacji (1991-1995)	Chorwacja vs Jugosławia (Serbia)	ogłoszenie niepodległości przez Chorwację	Po 4 latach walk (głównie o tereny zamieszkane w większości przez Serbów, a należące do Chorwacji) Chorwacja opanowała sytuację.
	wojna w Bośni i Hercegowinie (1992-1995)	mniejszość serbska vs mniejszość chorwacka vs Bośnia i Hercegowina	ogłoszenie niepodległości przez Bośnię i Hercegowinę	Był to najkrwawszy konflikt na terenie byłej Jugosławii, w trakcie którego popełniono wiele zbrodni wojennych (m.in. masakra ok. 8.000 Bośniaków w Srebrenicy). W 1993 r. nastąpiła interwencja wojsk NATO. Konflikt został rozwiązany na mocy Układu z Dayton, w wyniku którego Bośnia i Hercegowina stała się federacją złożoną z części serbskiej i bośniacko-chorwackiej.
konflikt w Czeczenii		Rosja vs ludność czeczeńska zamieszkującą jedną z republik Federacji Rosyjskiej	próba odłączenia się Czeczenii od Rosji	Wojska rosyjskie prowadziły walki w Czeczenii, co spotkało się z odpowiedzią Czeczenów, która przybrała postać działalności partyzanckiej i terrorystycznej (np. atak na teatr na Dubrowce w 2002 r., zajęcie szkoły w Biesłanie w 2004 r.). Mimo pozornego spokoju, konflikt trwa nadal.
konflikt palestyński		Izrael vs Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP, która jest organizacją reprezentującą naród palestyński; Izrael jest wspierany przez Stany Zjednoczone, a Palestyńczycy przez państwa arabskie)	utworzenie Izraela na terenie Palestyny (1948 r.)	Ostre napięcia dyplomatyczne i regularne wojny między Izraelem i państwami arabskimi (np. wojna sześciodniowa 1967 r., w wyniku której Izrael zajął Wzgórza Golan, wojna Jom Kippur 1973 r.). W 1987 r. wybuchła I Intifada (powstanie Palestyńczyków przeciw Izraelowi). W 1994 r. w wyniku Porozumień z Oslo została utworzona Autonomia Palestyńska, obejmująca część Zachodniego Brzegu Jordanu i Strefę Gazy. W 2000 r. wybuchła II Intifada, która po śmierci Jasera Arafata (2004 r.) zaczęła słabnąć. Obecnie konflikt trwa.
konflikt w Kaszmirze		Indie vs Pakistan,	podział Indii Brytyjskich po II wojnie światowej na hinduistyczne Indie i muzułmański Pakistan, w wyniku którego zamieszkały przez muzułmanów Kaszmir (leżący na pograniczu indyjsko-pakistańskim) pozostał na terytorium Indii	Początkowo regularna wojna, później (w tym obecnie) okazjonalne łamanie postanowień pokojowych (np. przez zamachy) przez organizacje separatystyczne.
wojna domowa na Sri Lance (1983-2009)		rząd Sri Lanki vs mniejszość tamilska (w tym tamilska organizacja terrorystyczna Tamilskie Tygrysy)	mordy na Tamilach dokonywane przez władze Sri Lanki i dążenia separatystyczne Tamilów	Tamilskie Tygrysy opanowały zamieszkaną przez Tamilów północ Sri Lanki, jednak w wyniku kontrofensywy armii Sri Lanki poddały się.
wojna w Iraku (2003-2010)		Stany Zjednoczone wraz z sojusznikami (w tym Polską) vs Irak (reżim Saddama Hussajna)	przyczyny wybuchu wojny nie są jasne, z jednej strony USA mówiły o wspieraniu przez Hussajna terrorystów, z drugiej wskazuje się na imperialistyczną politykę USA	Reżim Hussajna upadł i większość istotnych terenów Iraku zostało opanowanych po miesiącu walk. Po niecałym roku schwytany został Saddam Hussajn. Wojna była nielegalna (sprzeczna z Kartą Narodów Zjednoczonych). Wojna została oficjalnie zakończona w 2010 r., jednak część wojsk amerykańskich pozostaje w Iraku (będzie m.in. szkolić iracką armię).
wojna w Afganistanie (2001-)		talibowie vs NATO (pierwszy raz w historii działające na podstawie artykułu V Traktatu Waszyngtońskiego, który zobowiązuje sojuszników do wspólnej obrony)	ataki terrorystyczne na Nowy Jork (World Trade Center) i Waszyngton (Pentagon) 11 września 2001 r.	W Afganistanie cały czas trwają walki, w których wojska NATO starają się wyniszczyć oddziały talibów, a ci bronią się działalnością partyzancką i terrorystyczną.
ludobójstwo Tutsi przez Hutu, Rwanda (1994 r.)		plemię Hutu vs plemię Tutsi	zamordowanie prezydenta Rwandy z plemienia Hutu przez zamachowca z plemienia Tutsi	Ludobójstwo ok. 800.000 osób z plemienia Tutsi dokonane przez plemię Hutu.
wojna domowa w Demokratycznej Republice Konga (1998-2003)		państwa afrykańskie, związane z plemieniami Hutu i Tutsi		Konflikt rozpoczął się rebelią Tutsi przeciw Hutu. W wyniku walk zginęło ok. 4.000.000 osób. Obecnie sytuacja wciąż jest niestabilna.
konflikt na półwyspie koreańskim		Korea Północna vs Korea Południowa		Początki konfliktu sięgają okresu po II wojnie światowej, w trakcie którego Korea Północna (Koreańska Republika Demokratyczna, wbrew nazwie - komunistyczna) zaatakowała Koreę Południową, zaś starcie to było elementem zimnej wojny. Obecnie reżim północnokoreański dokonuje zbrojeń i, ze względu na swoją nieobliczalność, jest elementem destabilizującym sytuację w regionie Azji Wschodniej oraz zagrożeniem dla świata.
wojna domowa w Libii (2011-)		obóz rządzącego Muammara Kaddafiego vs rebelianci libijscy, wspierani przez Unię Europejską i NATO przy braku sprzeciwu innych państw arabskich	Dla zrozumienia konfliktu ważne jest osadzenie go w kontekście protestów w krajach północnej Afryki i w części państw arabskich (m.in. Algieria, Tunezja, Egipt, Syria, Bahrajn) określanych mianem Arabskiej Wiosny Ludów, wywołanych przez połączenie łamania praw człowieka (co miało miejsce od wielu lat) oraz złej sytuacji gospodarczej (będącej następstwem kryzysu gospodarczego.	Na początku 2011 r. Libijczycy rozpoczęli protesty przeciw złej sytuacji gospodarczej. Mimo spełnienia przez rząd części postulatów protestujących, protesty zaostrzyły się (wcześniej obalony został Hosni Mubarak, autorytarny prezydent sąsiadującego z Libią Egiptu). Władze Libii rozpoczęły zbrojne tłumienie protestów, co spotkało się ze sprzeciwem Rady Bezpieczeństwa ONZ. Na podstawie wydanej przez Radę Bezpieczeństwa rezolucji rozpoczęła się interwencja NATO zapewniająca przestrzeganie zakazu lotów na Libią. Sytuacja w Libii jest niestabilna.

Państwo upadłe

Tereny, na których w rzeczywistości nie działa władza państwowa i, w związku z tym, są one dogodnym miejscem rozwoju terroryzmu i przestępczości (np. Somalia).

Przyczyny konfliktów:

• polityczne (np. konflikt w Irlandii Północnej),
• narodowościowe i etniczne (np. ludobójstwo w Rwandzie),
• religijne (np. spór o Kaszmir),
• rasowe (np. apartheid w RPA),
• ekonomiczne (np. według niektórych wojna w Iraku lub Arabska Wiosna Ludów),
• kulturowe (np. konflikt dotyczący wprowadzenia demokracji w państwach Bliskiego Wschodu).

Wybrane zbrodnie przeciwko ludzkości w XX i XXI wieku

• Ludobójstwo Ormian w Turcji (1915 r.).
• Holokaust (1939-1945).
• Zbrodnie okresu stalinowskiego w ZSRR.
• Apartheid w Republice Południowej Afryki (1948-1994) - system segregacji rasowej charakteryzujący się bezwzględnym oddzieleniem osób różnego pochodzenia od siebie (egzekwowanym za pomocą przemocy), którego efektem była dyskryminacja niebiałych obywateli RPA.
• Atak chemiczny na Kurdów dokonany przez rząd iracki (1988 r.).
• Masakra w Srebrenicy i inne zbrodnie w trakcie konfliktów w byłej Jugosławii.
• Ludobójstwo Tutsi przez Hutu w Rwandzie (1994 r.).
• Obecnie Muammar Kaddafi i inni libijscy przywódcy są ścigani przez Międzynarodowy Trybunał Karny za popełnienie zbrodni przeciwko ludzkości.

Terroryzm

Terroryzm

Sposób działania politycznego polegający na używaniu spektakularnych środków (np. zamachów) by zwrócić na siebie uwagę opinii publicznej lub wywołać poczucie strachu, które wymusi na władzy zgodę na postulaty terrorystów.

Wybrane organizacje terrorystyczne:

• Al-Kaida (pol. Baza) - islamska (sunnicka) organizacja terrorystyczna, której działania skierowane są przeciw światowi zachodniemu (a szczególnie przeciw Stanom Zjednoczonym), odpowiedzialna m.in. za ataki na Nowy Jork i Waszyngton 11.09.2001 r.;,
• Hamas (pol. Islamski Ruch Oporu lub Zapał) - palestyńska organizacja terrorystyczna, której celem jest zniszczenie Izraela;
• Irlandzka Armia Republikańska (IRA) - irlandzka organizacja terrorystyczna, której celem jest odłączenie Irlandii Północnej (Ulsteru) od Wielkiej Brytanii i przyłączenie tego terenu do Irlandii; obecnie nieaktywna,
• Ojczyzna Basków i Wolność (ETA) - baskijska organizacja terrorystyczna, której celem jest uzyskanie niepodległości przez Kraj Basków (leżący na terenie Hiszpanii).

Metody walki z terroryzmem:

• walka bezpośrednia (prowadzenie wojny z terrorystami na terenie stanowiącym ich zaplecze),
• utrudnianie działania poprzez zaostrzone kontrole, działalność wywiadowczą, monitoring itp.,
• poprawianie sytuacji gospodarczej w regionie będącym bazą terrorystów.