Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Organy ochrony prawnej i kontroli

Spis treści
1Organy ochrony prawnej i kontroli

Organy ochrony prawnej i kontroli

Prokuratura

Instytucja powołana w celu strzeżenia praworządności (przestrzegania prawa) oraz czuwania nad ściganiem przestępstw.

Rzecznik Praw Obywatelskich (szw. Ombudsman)

Osoba, której zadaniem jest strzeżenie praw obywatelskich przed naruszeniem przez wadliwe prawo. Można się do niego zwrócić, gdy organy państwa naruszą prawa i wolności zagwarantowane obywatelowi w Konstytucji. Rzecznik nie może samodzielnie zmieniać prawa, ale może:

• występować z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności aktu prawnego z Konstytucją lub umowami międzynarodowymi,
• kierować sprawy do sądów, w tym do Sądu Najwyższego.

Rzecznik monitoruje również stan przestrzegania praw człowieka w Polsce. Powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat.

Analogicznym urzędem co RPO jest Rzecznik Praw Dziecka, który zajmuje się ochroną praw dzieci. Rzecznik Praw Dziecka nie ma szerokich uprawnień - może jednak podejmować działania za pośrednictwem Rzecznika Praw Obywatelskich.

Najwyższa Izba Kontroli

Naczelny organ kontroli państwowej. Prezes NIK jest wybierany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat. Do zadań NIK-u należy:

• badanie działalności gospodarczej wszystkich podmiotów wykorzystujących środki publiczne, a więc organów rządowych, samorządowych, również prywatnych przedsiębiorstw w zakresie, w jakim wykorzystują majątek państwowy i realizują zobowiązania wobec państwa,
• przedkładanie Sejmowi raportu w sprawie wykonania budżetu państwa przez Radę Ministrów, będącego podstawą do udzielenia jej absolutorium.

Policja

Umundurowana i uzbrojona formacja powołana w celu zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa i stojąca na straży przestrzegania prawa. Składa się z wielu sekcji (np. ruchu drogowego, kryminalnej). Na jej czele stoi Komendant Główny Policji (Komenda Główna Policji), powoływany przez premiera.

Zadania policji:

• ochrona życia, zdrowia, mienia,
• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego,
• wykrywanie przestępstw i wykroczeń,
• przeciwdziałanie przestępczości.

Środki przymusu stosowane przez policję:

• legitymowanie,
• zatrzymanie (maks. na 48 godzin),
• przeszukanie, rewizja (wyłącznie za zgodą prokuratury lub sądu),
• środki przymusu bezpośredniego: użycie pałki, gazu, broni palnej.