Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Unia Europejska

Unia Europejska

Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • wyjaśnić, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej (Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska) • wyjaśnić, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności • wyjaśnić, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane • wskazać na mapie członków Unii Europejskiej i uzasadnić swoją opinię na temat jej dalszej integracji i rozszerzania • przedstawić prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej • sformułować i uzasadnić własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo w Unii Europejskiej, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju. Tego wymaga od Was podstawa programowa.

Czym jest Unia Europejska?

Flaga Unii Europejskiej

Podstawa prawna funkcjonowania Unii Europejskiej począwszy od 1 grudnia 2009 r. (tj. wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego:

• Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht w 1992 r., wersja zmieniona Traktatem Lizbońskim z 2007 r.,
• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej podpisany w Maastricht w 1992 r. jako Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską - Traktat z Lizbony zmienił jego treść i nazwę, w tym zlikwidował Wspólnotę i uczynił Unię Europejską jej następczynią.

Unia Europejska to...

• według Traktatu o Unii Europejskiej, "WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY ustanawiają między sobą UNIĘ EUROPEJSKĄ, zwaną dalej «Unią», której Państwa Członkowskie przyznają kompetencje do osiągnięcia ich wspólnych celów" (fragment art. 1. ToUE),
• zaklasyfikowanie Unii według "definicji" podanej w Traktacie jest niezwykle trudne - nie jest podane, czy Unia jest organizacją międzynarodową czy quasi-państwem czy innym podmiotem,
• naszym zdaniem Unia jest związkiem państw, mającym realizować ustalone przez jej członków zadania, wykorzystując do tego kompetencje uzyskane w wyniku zrzeczenia się przez jej państwa członkowskie części suwerenności.

Możemy to podsumować następująco: Unia Europejska - więcej niż organizacja, mniej niż państwo

Źródła kłopotów ze sklasyfikowaniem UE:

• organy Unii Europejskiej mogą w pewnych dziedzinach (np. sprawy związane z euro, kwestie importu i eksportu do i z Unii) wydawać wiążące dla państw członkowskich akty prawne (państwa nie muszą ich popierać, ale ich wykonanie przez wszystkie państwa członkowskie jest egzekwowane przez wspólny sąd, tj. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) - posiadanie władzy jest cechą państwa,
• źródłem kompetencji Unii jest dobrowolne zrzeczenie się przez państwa członkowskie części ich kompetencji (ograniczenie suwerenności państw) - Unia nie jest więc tworem suwerennym, co jest konieczną cechą państwa.

Unia Europejska jest:

• wspólnotą ekonomiczną, o czym świadczy np. istnienie wspólnego rynku europejskiego, Unii Gospodarczej i Walutowej oraz licznych polityk Unii dotyczących spraw gospodarczych,
• wspólnotą polityczną, o czym świadczy np. prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej, współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości.

Zasady działania Unii Europejskiej

4 podstawowe wolności zapewnione w UE:

• wolny przepływ towarów (np. produkowane w Danii zabawki są eksportowane do Węgier bez ceł, kontyngentów ani innych ograniczeń),
• wolny przepływ usług (np. szwedzka firma może korzystać z usług bankowych realizowanych w Luksemburgu),
• wolny przepływ kapitału (np. Bułgarka może zainwestować w akcje czeskiego CEZu na giełdzie w Warszawie),
• wolny przepływ osób (np. Polacy mogą pracować na terenie wszystkich państw członkowskich Unii).

Podstawowe zasady działania Unii:

• zasada przyznania: Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez państwa członkowskie w Traktatach (kompetencje nieprzyznane Unii należą do państw członkowskich),
• zasada pomocniczości (subsydiarności): w dziedzinach, w których kompetencje posiada zarówno Unia, jak i państwa członkowskie, Unia podejmuje działania wyłącznie w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte przez państwa członkowskie lub samorządy (Unia działa tylko wtedy, gdy może lepiej zrealizować dane działanie niż państwa),
• zasada proporcjonalności: żadne działanie Unii nie może wykroczyć ponad to, co jest niezbędne do osiągnięcia traktatowych celów jej istnienia,
• zasada solidarności: państwa członkowskie Unii powinny powstrzymać się od działań, które mogą zaszkodzić innym członkom Unii.

Parlamenty krajowe kontrolują, czy działania Unii nie wykraczają poza zasadę subsydiarności i proporcjonalności.

Prawo w Unii Europejskiej (acquis communautaire, fr. dorobek wspólnotowy, czyt. [aki komünoter] - całość prawa Unii Europejskiej):

Zgodnie z zasadą nadrzędności prawa UE w stosunku do prawodawstwa krajowego, normy prawne wszystkich członków Unii muszą być zgodne z acquis communautaire.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

Akty prawne powszechnie obowiązujące na terenie Unii w formie jednolitej (tzn. do tego żeby obowiązywały nie potrzeba żadnych działań poza ich uchwaleniem). Rozporządzenia Unii Europejskiej są odpowiednikiem ustawy (mają zbliżoną pozycję w polskim systemie prawnym).

Dyrektywa

Akty prawne powszechnie obowiązujące na terenie Unii, ale dopiero po tym, jak państwa członkowskie przyjmą ustalone w dyrektywie normy w formie odpowiedniego dla danego państwa aktu prawnego (np. ustawy) - dyrektywy, w przeciwieństwie do rozporządzeń, wymagają implementacji (tj. wdrożenia) do krajowego porządku prawnego.

Decyzje, zalecenia i opinie są wydawane w sprawach indywidualnych.

Dziedziny kompetencji Unii Europejskiej - dziedziny, w których władzę posiada Unia Europejska, ponieważ państwa członkowskie jej tę władzę przekazały:

• dziedziny kompetencji wyłącznych UE:
  • unia celna,
  • ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego,
  • polityka pieniężna w odniesieniu do tych państw członkowskich, których walutą jest euro,
  • zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa,
  • wspólna polityka handlowa,
  • zawieranie umów międzynarodowych, jeżeli jest to niezbędne do realizacji zadań UE,
• wybrane dziedziny kompetencji UE dzielonych z państwami członkowskimi:
  • rynek wewnętrzny,
  • ochrona środowiska,
  • ochrona konsumentów,
  • przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości,
  • energia,
  • transeuropejskie sieci drogowe, kolejowe itp.

Polityki Unii Europejskiej

Pakiety celów i środków ich realizacji, na które jest podzielona działalność Unii Europejskiej.

Przykłady polityk UE:

• polityka konkurencji, której celem jest poprawa konkurencyjności europejskiej gospodarki i zapewnienie warunków konkurencji na rynku wewnętrznym,
• Wspólna Polityka Rolna, której celem jest rozwój rolnictwa unijnego,
• polityka regionalna, której celem jest wyrównanie poziomu rozwoju gospodarczego na terenie Unii (w ramach polityki regionalnej Unia współfinansuje niektóre polskie inwestycje infrastrukturalne, np. budowę autostrad),
• Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (w tym Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony), której celem jest m.in. potwierdzenie obecności UE na arenie międzynarodowej,
• Europejska Polityka Sąsiedztwa (w tym jej najbardziej interesujący z polskiego punktu widzenia element: Partnerstwo Wschodnie) dotyczy państw będących sąsiadami Unii Europejskiej, jej celem jest zapewnienie stabilności tych państw oraz ich rozwoju.

Traktat z Lizbony - reforma struktury i instytucji Unii Europejskiej

Traktat został podpisany 13 grudnia 2007 r., a wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., po ratyfikowaniu przez wszystkie państwa członkowskie.

Zmiana struktury Unii Traktatem z Lizbony:

• likwidacja struktury UE opartej na trzech filarach,
• wprowadzenie struktury opartej na jednolitości Unii,
• likwidacja Wspólnoty Europejskiej jako organizacji,
• przyznanie Unii osobowości prawnej (wcześniej jedynie Wspólnota Europejska miała osobowość prawną).

Traktat z Lizbony w zamierzeniu zmienia kompetencje instytucji Unii Europejskiej w kierunku większej demokratyczności (przyznania większych uprawnień Parlamentowi Europejskiemu i obywatelom) i skuteczności. Jednocześnie, Traktat nie rozszerza w sposób istotny celów Unii (spójrz na tabelę celów w Historii integracji europejskiej), ale stwarza lepsze możliwości instytucjonalne do realizowania wcześniej postawionych celów. Do najważnieszych nowych instytucji należy zaliczyć:

• Wysokiego Przedstawiciela ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, tzw. ministra spraw zagranicznych UE, wspomaganego przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych oraz
• stałego przewodniczącego Rady Europejskiej, tzw. prezydenta Unii.

Każde państwo Unii może z niej wystąpić:

• po podpisaniu umowy, na którą muszą się zgodzić Parlament Europejski i Rada lub
• w 2 lata po oficjalnym zgłoszeniu chęci wystąpienia.

Instytucje Unii Europejskiej

	siedziba	kompetencje	skład i funkcjonowanie
Komisja Europejska	Bruksela	główny organ wykonawczy i administracyjny Unii Europejskiej, jedyna instytucja UE posiadająca prawo inicjatywy prawodawczej, przedstawianie projektu budżetu UE, zarządzanie funduszami europejskimi, negocjowanie umów międzynarodowych, reprezentowanie UE na zewnątrz (Wysoki Przedstawiciel ds. Polityki Zagranicznej jest jej wiceprzewodniczącym, jednak działa on na podstawie wytycznych Rady), stanie na straży prawa (w tym traktatów) - kierowanie wniosków o wszczęcie postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości UE, negocjowanie zasad przystąpienia (akcesji) nowych państw do UE	skład: 27 komisarzy, po jednym z każdego kraju UE (w tym przewodniczący), kadencja: maks. 5 lat (Komisja może być odwołana przez PE), komisarze dbają o interesy całej Unii, nie reprezentują swoich państw - są urzędnikami ponadnarodowymi, europejskimi, organ niezależny od państw członkowskich, odpowiada za swoją działalność przed PE, każdy komisarz odpowiada za odrębną dziedzinę zainteresowań Komisji, jednak efekty jego działań muszą być zatwierdzone przez Komisję jako całość (Komisja jest ciałem kolegialnym), jednym z wiceprzewodniczących jest Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa powoływany przez Radę Europejską
Rada Europejska	brak stałej siedziby	najwyższa instytucja polityczna UE, wytyczanie ogólnych kierunków rozwoju UE, podejmowanie najważniejszych decyzji politycznych, brak kompetencji prawodawczych, powoływanie Wysokiego Przedstawiciela ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa	skład: szefowie państw lub rządów, przewodniczący Komisji Europejskiej, przewodniczący Rady Europejskiej (tzw. prezydent Unii), w jej pracach uczestniczy przedstawiciel Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa;, planowo spotyka się 4 razy w roku, metoda podejmowania decyzji: konsensus, kadencja przewodniczącego Rady Europejskiej trwa 2,5 roku i może on być ponownie wybrany tylko raz (przez Radę Europejską)
Rada Unii Europejskiej (oficjalnie: Rada, inne nazwy: Rada Ministrów, Consilium)	Bruksela	stanowienia prawa: podejmowanie decyzji wraz z Parlamentem, przyjmowanie budżetu UE (wraz z Parlamentem), koordynowanie polityk gospodarczych państw członkowskich, zawieranie umów międzynarodowych między Unią a państwami trzecimi, przyjmowanie wniosków o przystąpienie do UE	tak naprawdę jest wiele Rad, np. Rada ds. Ogólnych, Rada ds. Gospodarczych i Finansowych, skład: ministrowie odpowiednich resortów, metoda podejmowania decyzji: głosowanie (skomplikowaną) większością kwalifikowaną (w większości przypadków), przewodniczy jej przedstawiciel kraju prezydencji (z wyjątkiem Rady ds. Zagranicznych, której przewodniczy Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych); zadaniem kraju prezydencji jest zapewnienie sprawnego podejmowania decyzji przez Radę (poprzez odpowiednie konstruowanie porządku obrad, prowadzenie nieoficjalnych negocjacji zmierzających do osiągnięcia kompromisu)
Parlament Europejski	Bruksela (obrady komisji, dodatkowe posiedzenia), Strasburg (12 posiedzeń plenarnych), Luksemburg (sekretariat, biura)	kontrolowanie działalności Komisji Europejskiej (Komisja musi zostać zaakceptowana przez PE), w tym prawo do jej odwołania, kontrolowanie innych instytucji unijnych, stanowienia prawa: podejmowanie decyzji wraz z Radą, przyjmowanie budżetu UE (wraz z Radą), uchwalanie absolutorium dla Komisji z wykonania budżetu	736 posłów (w tym 50 z Polski) wybieranych w wyborach bezpośrednich we wszystkich państwach członkowskich na 5-letnią kadencję, posłowie tworzą frakcje (grupy polityczne), najliczniejsze frakcje (razem mające większość w PE) to Grupa Europejskiej Partii Ludowej (EPP, z Polski posłowie PO i PSL) i Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów (S&D, z Polski posłowie SLD), posłowie reprezentują interes całej Unii a nie interes narodowy; podejmuje decyzje większością głosów
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej	Luksemburg	rozstrzyganie sporów między państwami Unii, orzekanie o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy UE z traktatami, orzekanie o zgodności aktów prawnych wydawanych przez państwa członkowskie z prawem UE	składa się m.in. z Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) i Sądu (dawniej Sądu I Instancji), skład ETS: 27 sędziów, po jednym z każdego państwa członkowskiego, kadencja: 6 lat

Budżet Unii Europejskiej

Budżet UE

Roczny plan dochodów i wydatków Unii Europejskiej, na podstawie którego finansowane są działania podejmowane przez Unię.

Perspektywa finansowa UE

Wieloletnie porozumienie dotyczące wydatków Unii Europejskiej, na podstawie którego Komisja przygotowuje projekty (rocznych) budżetów. Obecnie obowiązująca perspektywa finansowa obejmuje lata 2007-2013.

Pozycja netto

Różnica między całkowitą ilością środków otrzymywanych przez dane państwo z budżetu UE a całkowitą ilością środków wpłacanych (pozycja netto = wpływy państwa z budżetu UE - wpłaty państwa do budżetu UE).

Płatnik netto

Państwo, które więcej wpłaca do budżetu UE niż z niego otrzymuje (np. Niemcy, Holandia, Cypr).

Główne źródła wpływów do budżetu Unii:

• 75% wpływów państw z opłat rolnych i ceł,
• część wpływów państw z podatku VAT,
• bezpośrednie wpłaty państw, których wielkość jest zależna od wysokości dochodu narodowego brutto danego państwa (przy czym każde państwo wpłaca taką samą procentową część swojego Dochodu Narodowego Brutto).

Pozycje wydatków w budżecie Unii (przykłady z perspektywy finansowej 2007-2013):

• zrównoważony wzrost (np. wydatki na infrastrukturę, rozwój kapitału ludzkiego),
• zasoby naturalne, w tym wydatki na Wspólną Politykę Rolną (np. dotacje bezpośrednie dla rolników),
• obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwoś (np. wydatki na działanie Europejskiego Urzędu Policji, \textbf{Europolu}, który koordynuje działania policji narodowych dotyczące przestępczości międzynarodowej),
• UE jako partner na arenie międzynarodowej (np. środki na pomoc humanitarną, fundusze przedakcesyjne),
• inne wydatki, w tym na administrację.

Euro

Symbol euro

Euro

Wspólna europejska waluta.

Euro zostało wprowadzone do obiegu bezgotówkowego 01.01.1999 r., zaś do obiegu gotówkowego 01.01.2002 r.

100€

Banknoty i monety euro:

• banknoty euro są emitowane przez Europejski Bank Centralny i wyglądają tak samo w każdym państwie: nadruki na nich przedstawiają mosty (symbolizujące łączenie, integrację) zgodnie z zasadą "im wyższy nominał, tym nowocześniejszy most",
• nominały banknotów to 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 euro,
• monety euro są emitowane przez kraje członkowskie Unii Gospodarczej i Walutowej w ilości wyznaczonej przez Europejski Bank Centralny,
• nominały monet to 1, 2, 5, 10, 20, 50 centów oraz 1 i 2 euro:
  • awersy monet, czyli te ich strony, które zawierają nominał ("reszka"), są stroną wspólną - wyglądają tak samo w każdym państwie,
  • rewersy monet, czyli strony bez nominału ("orzeł"), są stroną narodową - są różne w zależności od kraju pochodzenia.

Zanim powstało euro, w latach 1979-1998 państwa Unii rozliczały się za pomocą ECU (Europejska Jednostka Walutowa, ang. European Currency Unit). ECU nie było prawdziwą walutą lecz koszykiem walut państw Unii (jego kurs był ustalany jako średnia ważona kursów walut krajowych).

Strefa euro (euroland, Unia Gospodarcza i Walutowa)

Państwa, które przyjęły euro.

Członkami strefy euro są:

• 12 z 15 państw, które były członkami UE przed 01.05.2004 r. (Wielka Brytania, Dania i Szwecja nie przyjęły euro), przy czym Grecja weszła do strefy euro w 2001 r. a pozostałe państwa w 1999 r.,
• Słowenia (od 2007 r.),
• Cypr (od 2008 r.),
• Malta (od 2008 r.),
• Słowacja (od 2009 r.),
• Estonia (od 2011 r.).

Wszystkie państwa Unii Europejskiej, poza Danią i Wielką Brytanią, zobowiązały się do przyjęcia euro. Aby jednak wejść w skład Unii Gospodarczej i Walutowej, trzeba spełnić kryteria konwergencji.

Kryteria konwergencji (kryteria zbieżności, kryteria z Maastricht)

Ustalone w Traktacie z Maastricht warunki, które państwo musi spełnić, by przystąpić do strefy euro:

• stabilność cen: stopa inflacji nie może przekroczyć o więcej niż 1,5 punktu procentowego średniej stopy inflacji trzech państw Unii z najniższą inflacją,
• wysokość stóp procentowych nie może być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od średniej wysokości stóp procentowych trzech państw o najniższej inflacji,
• stabilna sytuacja finansów publicznych}: deficyt budżetowy poniżej 3% PKB (produktu krajowego brutto)} oraz dług publiczny poniżej 60% PKB (produkt krajowy brutto to wartość wszystkich takich towarów i usług wytworzonych w państwie w ciągu np. roku, które nie posłużyły do wytworzenia czegokolwiek innego - PKB to wartość wszystkich towarów i usług wytworzonych w państwie w jednostce czasu pomniejszona o wartość tych towarów i usług, które posłużyły do ich wytworzenia),
• stabilność kursu waluty: przez 2 lata przed przyjęciem euro kurs waluty kraju musi się mieścić w ustalonym przedziale wahań.

Europejski Bank Centralny

Organ UE emitujący euro oraz prowadzący politykę pieniężną wyznaczoną przez Europejski System Banków Centralnych.

Europejski System Banków Centralnych

Docelowo organ prowadzący politykę pieniężną strefy euro (m.in. ustalający wysokość stóp procentowych w eurolandzie, kontrolujący poziom inflacji). ESBC składa się z Europejskiego Banku Centralnego i wszystkich banków centralnych państw Unii Europejskiej. Ponieważ nie wszystkie kraje członkowskie Unii przyjęły euro, Traktat Lizboński wprowadził [[w:Eurosystem|], który prowadzi obecnie politykę pieniężną strefy euro i składa się z Europejskiego Banku Centralnego oraz banków centralnych tych państw Unii, które przyjęły euro (tzn. przystąpiły do Unii Gospodarczej i Walutowej). Eurosystem, a docelowo Europejski System Banków Centralnych, jest odpowiednikiem polskiej Rady Polityki Pieniężnej.

Rozszerzenia terytorialne Wspólnot Europejskich

Kryteria kopenhaskie

Ustalone w 1993 r. podstawowe warunki, które musi spełniać każdy kraj, który chce ubiegać się o członkostwo w Unii Europejskiej. zgodnie z nimi, państwa muszą mieć:

• "stabilne instytucje gwarantujące demokrację, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości",
• "sprawnie działającą gospodarkę rynkową oraz zdolność do stawienia czoła konkurencji i siłom rynkowym w UE",
• "zdolność do przyjęcia na siebie wymogów członkostwa, a w szczególności do przestrzegania celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej".

Na granatowo państwa członkowskie, na niebiesko państwa kandydujące, na zielono państwa uważane za potencjalnych przyszłych kandydatów do UE

Państwa kandydujące do Unii Europejskiej:

• Turcja (od 1999 r., obecnie trwają negocjacje akcesyjne),
• Chorwacja (od 2004 r., negocjacje akcesyjne zostały zakończone 30.06.2011 r.; w najbliższym czasie nastąpi podpisanie traktatu akcesyjnego po czym będzie on musiał być ratyfikowany przez wszystkie państwa Unii i Chorwację),
• Macedonia (od 2005 r., obecnie trwa oczekiwanie na decyzję Rady o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych),
• Islandia (od 2009 r., obecnie trwają negocjacje akcesyjne),
• Czarnogóra (od 2010 r., obecnie państwo jest w trakcie realizowania kryteriów członkostwa).

Procedura kandydowania i wstępowania do Unii Europejskiej:

1. Wniosek: Każdy kraj może złożyć do Rady Unii Europejskiej wniosek o przyjęcie do Unii Europejskiej. Jeżeli wniosek ten zostanie pozytywnie zaopiniowany przez Komisję Europejską i Rada UE jednogłośnie postanowi o jego przyjęciu, państwo uzyskuje status państwa kandydującego i rozpoczyna negocjacje akcesyjne (czyli dotyczące wstąpienia).
2. Screening: Właściwe negocjacje muszą być poprzedzone przez sprawdzenie, które elementy prawa państwa kandydującego są zgodne z acquis communautaire, a które wymagają dostosowania. Przeglądu prawa państwa kandydującego dokonuje Komisja Europejska, po czym przedstawia Radzie UE raport będący jedną z podstaw negocjacji.
3. Negocjacje akcesyjne: Kraj kandydujący musi przedstawić swoje stanowisko negocjacyjne, które następnie jest rozpatrywane przez Komisję i Radę UE. Rada UE ustala na podstawie propozycji Komisji wspólne dla wszystkich państw Unii stanowisko negocjacyjne, po czym rozpoczyna się okres "dynamicznych" negocjacji.
4. Podpisanie traktatu akcesyjnego: Po ustaleniu warunków członkostwa, państwo kandydujące i wszystkie państwa członkowskie Unii podpisują traktat akcesyjny.
5. Ratyfikacja traktatu akcesyjnego: Państwo kandydujące staje się członkiem Unii Europejskiej po tym, gdy wszystkie państwa, które podpisały traktat akcesyjny, go ratyfikują (czyli zatwierdzą zgodnie z obowiązującą w danym kraju procedurą) - brak ratyfikacji traktatu przez którekolwiek państwo oznacza brak rozszerzenia UE.

Najważniejsze momenty w integracji Polski z UE:

• nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Wspólnotami Europejskimi (1988 r.),
• podpisanie umowy stowarzyszeniowej (tzw. układu europejskiego) Polski ze Wspólnotami Europejskimi (1991 r.) oraz jej wejście w życie (1994 r.),
• złożenie przez Polskę wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej (1994 r.) i jego zaakceptowanie przez UE (1997 r.),
• negocjacje akcesyjne (1998-2002),
• podpisanie w Atenach traktatu akcesyjnego (2003 r.),
• ogólnonarodowe referendum akcesyjne (2003 r.), w którym wstąpienie Polski do Unii Europejskiej poparło 77% głosujących (przy frekwencji wynoszącej 59%),
• wstąpienie Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.).

Obywatel i Unia, czyli wykorzystaj szansę!

Obywatelstwo Unii Europejskiej

Obywatelem Unii Europejskiej jest każdy, kto posiada obywatelstwo jednego z państw członkowskich UE (tzn., że obywatelstwo UE nie zastępuje obywatelstwa danego kraju, ale je uzupełnia).

Prawa obywatela Unii:

• prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium wszystkich państw Unii,
• bierne i czynne prawa wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w państwie członkowskim Unii, na terenie którego mieszka (np. Grek mieszkający w Hiszpanii może głosować w wyborach lokalnych w Madrycie na kandydatkę z obywatelstwem fińskim),
• prawo do kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem działalności Unii,
• prawo do kierowania skarg dotyczących niewłaściwego działania instytucji i organów UE do \Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich powoływanego przez Parlament Europejski na 5 lat,
• prawo do korzystania z ochrony konsularnej i dyplomatycznej zapewnianej przez ambasadę i konsulat dowolnego państwa członkowskiego UE, jeśli państwo pochodzenia danego obywatela nie ma w danym kraju przedstawicielstwa (np. Polka potrzebująca pomocy w Gambii może ją uzyskać w przedstawicielstwie Wielkiej Brytanii),
• prawo przedstawienia Komisji Europejskiej europejskiej inicjatywy obywatelskiej (tzn. obywatelskiego projektu aktu prawnego),
  • propozycje regulacji przedstawianych w ramach europejskiej inicjatywy obywatelskiej muszą mieścić się w dziedzinach kompetencji UE,
  • europejska inicjatywa obywatelska musi być poparta przez co najmniej 1 milion obywateli Unii pochodzących z co najmniej ${\begin{matrix}{\frac {1}{4}}\end{matrix}}$ państw członkowskich, przy czym z każdego państwa musi być zebrane co najmniej 750 razy więcej podpisów niż wynosi liczba posłów tego państwa w PE oraz osoby popierające europejską inicjatywę obywatelską muszą mieć czynne prawo wyborcze w wyborach do PE,
  • pierwsza europejska inicjatywa obywatelska może zostać zgłoszona 1 kwietnia 2012 r.

Karta Praw Podstawowych UE

Dokument grupujący najważniejsze prawa człowieka przysługujące obywatelom Unii Europejskiej, włączony do europejskiego porządku prawnego poprzez Traktat z Lizbony (natomiast niebędący jego częścią).

Karta jest obowiązującym na terenie Unii prawem - wyjątek od tej reguły stanowią Polska i Wielka Brytania, które podpisały Traktat Lizboński wraz z protokołem brytyjskim, w którym nie zgodziły się na stosowanie przepisów Karty (tzn. prawa zapisane w Karcie nie mogą być podstawą żądań obywateli wobec władz Polski i Wielkiej Brytanii).

Układ z Schengen

Porozumienie między rządami, dzięki któremu każdy przebywający na terenie obszaru z Schengen może przemieszczać się między państwami go tworzącymi bez kontroli granicznej. Polska należy do układu z Schengen od grudnia 2007 r.

Dotacje z funduszy europejskich 2007-2013, czyli szansa na drugą Irlandię:

• projekty działań spełniających cele wyznaczone przez Unię Europejską mogą starać się o dofinansowanie z funduszy europejskich - wnioski o dofinansowanie może złożyć organ samorządu, przedsiębiorstwo, stowarzyszenie, osoba fizyczna (również małoletnia) - każdy, kto chce i potrafi coś zrobić,
• kwota dotacji ze środków wspólnotowych może wynieść maksymalnie 85% wartości projektu.