Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Władza ustawodawcza
Władza ustawodawcza
edytujZwróćcie uwagę, abyście potrafili: • wyjaśnić, jak przeprowadzane są w Polsce wybory parlamentarne • przedstawić zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia ustaw. Tego wymaga od Was podstawa programowa.
Słowniczek parlamentarny
edytuj- Parlament
- Ogólna nazwa organów władzy ustawodawczej. W Polsce parlamentem nazywamy Sejm i Senat, w Stanach Zjednoczonych Kongres i Izbę Reprezentantów, a we Francji parlament jest jednoizbowy i nosi nazwę Zgromadzenie Narodowe.
- Ordynacja wyborcza
- Sposób przeprowadzenia wyborów.
- Kadencja
- Okres trwania mandatu - uprawnień - do sprawowania funkcji. Jest to zatem czas, w trakcie którego np. dana osoba pełni swoje stanowisko.
- Quorum (kworum)
- Liczba osób biorących udział w głosowaniu wymagana do tego, by uznać je za ważne. Najczęściej quorum wynosi połowę liczby osób uprawnionych do głosowania.
- Absolutorium
- Akt uchwalany przez Sejm, stwierdzający zgodność działań rządu w danym roku z ustawą budżetową i planami finansowymi. Przed uchwaleniem absolutorium raport dotyczący wykonania budżetu przedstawia Najwyższa Izba Kontroli (NIK).
- Immunitet
- Przywilej prawny chroniący m.in. parlamentarzystów przed pociągnięciem ich do odpowiedzialności karnej.
- Interpelacja
- Pisemne zapytanie wysłane przez posła do ministra, na które ten minister musi odpowiedzieć w ciągu 21 dni.
- Dezyderat
- Pisemna sugestia zajęcia się pewnym problemem, skierowana przez posła do ministra.
Sejm i Senat
edytujSejm (izba niższa parlamentu) | w:Senat (izba wyższa parlamentu) | |
---|---|---|
liczba członków | 460 posłów | 100 senatorów |
długość kadencji | 4 lata | |
sposób wyboru | wybory 5P (pięcioprzymiotnikowe):
|
wybory:
|
prawa wyborcze |
|
|
funkcje |
|
|
organy | Marszałek Sejmu:
|
Marszałek Senatu:
|
wicemarszałkowie Sejmu w zastępstwie Marszałka przewodniczą obradom Sejmu | wicemarszałkowie Senatu (maks. 4) w zastępstwie Marszałka przewodniczą obradom Senatu | |
Prezydium Sejmu:
|
Prezydium Senatu:
| |
Konwent Seniorów:
|
Konwent Seniorów:
| |
komisje sejmowe:
|
komisje senackie:
| |
kluby i koła | posłowie mogą zrzeszać się w kluby i koła poselskie (przy czym można należeć tylko do jednego klubu lub koła):
|
senatorowie mogą się zrzeszać w kluby i koła senackie (przy czym można należeć tylko do jednego klubu lub koła):
|
Wybory parlamentarne
edytujWybory parlamentarne, czyli wybory do Sejmu i Senatu, zarządza Prezydent RP. O ich ważności decyduje Sąd Najwyższy.
Jak pamiętacie z powyższej tabeli, wybory do Senatu są większościowe, a do Sejmu - proporcjonalne. Co to znaczy?
- Ordynacja większościowa
- Taka ordynacja, w której wygrywa ten kandydat, który uzyskał najwięcej głosów w danym okręgu wyborczym.
- Ordynacja proporcjonalna
- Taka ordynacja, w której mandaty z danego okręgu są dzielone proporcjonalnie do wyniku uzyskanego przez daną listę wyborczą. Z danej listy mandat uzyskują ci kandydaci, którzy zdobyli największą liczbę głosów.
W przypadku ordynacji proporcjonalnej jest duże ryzyko, że do zostaliby wybrani kandydaci, których listy uzyskały niewielkie poparcie. To z kolei mogłoby spowodować niemożność stworzenia rządu. Wprowadza się zatem próg wyborczy, czyli minimalny wynik danej partii pozwalający jej kandydatom na uzyskanie mandatu. Próg wyborczy w wyborach do Sejmu wynosi 5% dla komitetów partii i 8% dla komitetów koalicyjnych.
Skrócenie kadencji Sejmu (równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu) następuje w drodze uchwały Prezydenta RP, gdy:
- Sejm skróci swoją kadencję uchwałą podjętą większością ustawowej liczby posłów (tj. 307 głosami),
- Sejm nie uchwali wotum zaufania dla rządu w tzw. III kroku konstytucyjnym,
- Marszałek Sejmu nie przedstawi Prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w terminie 4 miesięcy od dnia zgłoszenia jej projektu pod obrady Sejmu (w tym wypadku Prezydent nie ma obowiązku skracania kadencji Sejmu, ale może to zrobić).
Wymagane większości głosów przy różnych głosowaniach w Sejmie (przykłady)
edytujwiększość zwykła (względna) | większość bezwzględna | większość kwalifikowana | większość kwalifikowana |
---|---|---|---|
więcej głosów za niż przeciw | głosów za więcej niż przeciw i wstrzymuję się (więcej niż 50% głosów za) | co najmniej głosów za | co najmniej głosów za |
|
|
|
|
Zgromadzenie Narodowe
edytuj- Zgromadzenie Narodowe
- Wspólne posiedzenie posłów i senatorów. Zgromadzenie Narodowe nie jest organem władzy ustawodawczej w Polsce.
Kompetencje:
- zaprzysiężenie Prezydenta RP,
- wysłuchanie orędzia Prezydenta RP,
- postawienie Prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu (większością ustawowej liczby członków Zgromadzenia, czyli 374 głosów za, na wniosek co najmniej 140 jego członków, czyli ogółu) - z dniem podjęcia takiej uchwały sprawowanie urzędu przez Prezydenta zostaje zawieszone, a jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu lub, gdy ten nie może, Marszałek Senatu,
- uznanie trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (większością ustawowej liczby członków Zgromadzenia).
Posiedzeniom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy Marszałek Sejmu lub, w jego zastępstwie, Marszałek Senatu.
Uchwalanie ustawy
edytuj- Vacatio legis
- Okres od dnia ogłoszenia aktu normatywnego do dnia jego wejścia w życie.
- Monitor Polski
- Dziennik urzędowy RP, w którym są ogłaszane akty prawne niemające powszechnego charakteru, np. uchwały Sejmu.
- Dziennik Ustaw
- Dziennik urzędowy RP, w którym są ogłaszane akty powszechnie obowiązującego prawa.
- Proces legislacyjny
- Proces stanowienia prawa (uchwalania ustawy):