Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Wybory

Spis treści
1Wybory 1.1Prawa wyborcze 1.2Cechy wyborów 1.3Ordynacja wyborcza

Wybory

Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • przedstawić argumenty przemawiające za udziałem w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich • wymienić zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole • wskazać, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze • krytycznie analizować ulotki, hasła i spoty wyborcze • wyjaśnić, jak przeprowadzane są w Polsce wybory prezydenckie • wyjaśnić, jak przeprowadzane są w Polsce wybory parlamentarne. Tego wymaga od Was podstawa programowa.

Prawa wyborcze

Cechy wyborów

Wybory są:

• powszechne - każdy obywatel ma prawo (nie obowiązek) wziąć w nich udział,
• równe (zazwyczaj, np. wybory do Senatu nie muszą być równe) - każdy może oddać tylko jeden głos, jego głos jest równie ważny jak głos innych,
• bezpośrednie - każdy oddaje głos bezpośrednio na swojego kandydata tak, że wyniki wyborów ostateczne (w odróżnieniu od tego, wybory pośrednie polegają na wybraniu jedynie elektorów, którzy w odrębnym głosowaniu wybiorą właściwy skład danego organu),
• odbywają się w głosowaniu tajnym - stwarzane są warunki do zapewnienia tajności oddanego głosu (np. kabiny do głosowania).

Głosowanie bezpośrednie należy odróżnić od głosowania osobistego (które polega na pojawieniu się w lokalu wyborczym i osobistym wrzuceniu karty do głosowania do urny wyborczej). Zgodnie z kodeksem wyborczym wyborca może głosować osobiście lub przez pełnomocnika. Prawo do głosowania przez pełnomocnika przysługuje osobom niepełnosprawnym i osobom powyżej 75. roku życia - muszą one najpóźniej 10 dni przed wyborami złożyć przed wyznaczonym do tego pracownikiem gminy (który przychodzi do ich domu) wniosek o udzielenie wskazanej przez siebie osobie pełnomocnictwa. Jedna osoba może być pełnomocnikiem tylko jednej osoby.

Ordynacja wyborcza

Ordynacja wyborcza

Zasady przeprowadzania wyborów.

Ordynacja wyborcza w Polsce we wszystkich rodzajach wyborów jest zapisana w kodeksie wyborczym. Został on przyjęty 5 stycznia 2011 r., wszedł w życie 1 sierpnia 2011 r. (w życie nie weszły niektóre przepisy, gdyż Trybunał Konstytucyjny uznał je za niezgodne z ustawą zasadniczą). Przed wprowadzeniem kodeksu wyborczego, ordynacja dla każdego rodzaju wyborów była zapisana w odrębnej ustawie.

	wybory parlamentarne	wybory do PE	wybory prezydenckie	wybory samorządowe
zarządzenie wyborów	Prezydent RP	Prezydent RP	Marszałek Sejmu	premier
przygotowanie organizacyjne wyborów	Za przygotowanie wyborów odpowiada odpowiada Państwowa Komisja Wyborcza (PKW). Obszar kraju dzielony jest na okręgi wyborcze, w których startują różni kandydaci (wyjątkiem są wybory prezydenckie, w których w każdym okręgu lista kandydatów jest identyczna). Okręgi są dzielone przez radę gminy na obwody głosowania, czyli obszary zamieszkania ludności głosującej w tym samym lokalu wyborczym - siedzibie obwodowej komisji wyborczej. Zadaniem obwodowych komisji wyborczych jest sporządzenie listy wyborców uprawnionych do głosowania w danym obwodzie i przeprowadzenie głosowania.
rejestracja kandydatów	Prowadzi ją PKW (lub terytorialne, np. gminne, komisje wyborcze w wyborach samorządowych). Aby kandydat (lub cała lista kandydatów) została zarejestrowana, musi przedstawić określoną w kodeksie wyborczym liczbę podpisów poparcia. Kandydatów mogą przedstawiać komitety wyborcze tworzone przez wyborców (min. 15) oraz:
	partie polityczne, koalicje partii		tylko przez wyborców	partie, koalicje partii i organizacje społeczne
kampania wyborcza	W okresie między ogłoszeniem daty wyborów a dniem poprzedzającym ciszę wyborczą (która trwa od dnia poprzedzającego głosowanie do czasu jego zakończenia) trwa kampania wyborcza koordynowana przez sztab wyborczy prowadzony przez komitet wyborczy, w trakcie której kandydaci starają się przekonać wyborców do głosowania na nich (czyli prowadzą agitację wyborczą). Kampania wyborcza może być finansowana: z części subwencji z budżetu państwa, którą otrzymują partie, które w wyborach do Sejmu zdobyły ponad 3% głosów, i koalicje partii, które zdobyły ponad 6% głosów - jest to zatem zwrot części kosztów kampanii; część subwencji musi być przekazana na fundusz ekspercki partii, z dotacji z budżetu państwa, którą otrzymują komitety wyborcze za każdy uzyskany mandat posła do Sejmu i do PE, z darowizn, spadków i wpłat osób fizycznych (osoby prawne nie mogą finansować kampanii; istnieje roczny limit wpłat od jednej osoby w wysokości 15-krotności minimalnego miesięcznego wynagrodzenia), ze środków partii politycznej, w tym z zaciągniętych przez nią kredytów. W trakcie kampanii wyborczej komitety wyborcze otrzymują bezpłatny czas antenowy w Polskim Radio i Telewizji Polskiej, mogą również emitować płatne spoty w radio i w telewizji oraz prowadzić agitację na billboardach itp.
dzień wyborów	Zawsze przynajmniej 1 dzień wyborów musi być ustawowo wolny od pracy (niedziela). Wybory mogą trwać:
	1 dzień	1 dzień lub 2 dni	1 dzień	1 dzień lub 2 dni
	W trakcie głosowania wyborcy (lub ich pełnomocnicy) w swoich lokalach wyborczych (lub innych, gdy mają zaświadczenie o prawie do głosowania wydawane przez urząd gminy) oddają głos poprzez postawienie znaku X na karcie do głosowania przy nazwisku popieranego przez siebie kandydata. Po zakończeniu głosowania komisje liczą głosy, po czym wywieszają wyniki głosowania i przekazują je do komisji okręgowej, a ta do PKW.
ważność wyborów	Wyniki wszystkich wyborów oprócz samorządowych wymagają stwierdzenia ważności przez Sąd Najwyższy. Ponadto, po ogłoszeniu wyników (listy osób, które zdobyły mandat), każdy uprawniony do głosowania może zgłosić do odpowiedniego sądu protest wyborczy, jeśli uzna, że wybory były przeprowadzone w sposób nieprawidłowy:
	Sąd Najwyższy			sądy okręgowe

Osoby uprawnione do głosowania przebywające za granicą mogą brać udział w głosowaniu w ambasadach i konsulatach oraz głosować korespondencyjnie. Oddają oni głosy na kandydatów zarejestrowanych w okręgu warszawskim.

Frekwencja wyborcza

Stosunek procentowy liczby osób głosujących w wyborach do liczby uprawnionych do głosowania.