Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Wybory
Wybory edytuj
Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • przedstawić argumenty przemawiające za udziałem w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich • wymienić zasady demokratycznych wyborów i stosować je w głosowaniu w szkole • wskazać, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze • krytycznie analizować ulotki, hasła i spoty wyborcze • wyjaśnić, jak przeprowadzane są w Polsce wybory prezydenckie • wyjaśnić, jak przeprowadzane są w Polsce wybory parlamentarne. Tego wymaga od Was podstawa programowa.
Prawa wyborcze edytuj
Cechy wyborów edytuj
Wybory są:
- powszechne - każdy obywatel ma prawo (nie obowiązek) wziąć w nich udział,
- równe (zazwyczaj, np. wybory do Senatu nie muszą być równe) - każdy może oddać tylko jeden głos, jego głos jest równie ważny jak głos innych,
- bezpośrednie - każdy oddaje głos bezpośrednio na swojego kandydata tak, że wyniki wyborów ostateczne (w odróżnieniu od tego, wybory pośrednie polegają na wybraniu jedynie elektorów, którzy w odrębnym głosowaniu wybiorą właściwy skład danego organu),
- odbywają się w głosowaniu tajnym - stwarzane są warunki do zapewnienia tajności oddanego głosu (np. kabiny do głosowania).
Głosowanie bezpośrednie należy odróżnić od głosowania osobistego (które polega na pojawieniu się w lokalu wyborczym i osobistym wrzuceniu karty do głosowania do urny wyborczej). Zgodnie z kodeksem wyborczym wyborca może głosować osobiście lub przez pełnomocnika. Prawo do głosowania przez pełnomocnika przysługuje osobom niepełnosprawnym i osobom powyżej 75. roku życia - muszą one najpóźniej 10 dni przed wyborami złożyć przed wyznaczonym do tego pracownikiem gminy (który przychodzi do ich domu) wniosek o udzielenie wskazanej przez siebie osobie pełnomocnictwa. Jedna osoba może być pełnomocnikiem tylko jednej osoby.
Ordynacja wyborcza edytuj
- Ordynacja wyborcza
- Zasady przeprowadzania wyborów.
Ordynacja wyborcza w Polsce we wszystkich rodzajach wyborów jest zapisana w kodeksie wyborczym. Został on przyjęty 5 stycznia 2011 r., wszedł w życie 1 sierpnia 2011 r. (w życie nie weszły niektóre przepisy, gdyż Trybunał Konstytucyjny uznał je za niezgodne z ustawą zasadniczą). Przed wprowadzeniem kodeksu wyborczego, ordynacja dla każdego rodzaju wyborów była zapisana w odrębnej ustawie.
| wybory parlamentarne | wybory do PE | wybory prezydenckie | wybory samorządowe | |
|---|---|---|---|---|
| zarządzenie wyborów | Prezydent RP | Prezydent RP | Marszałek Sejmu | premier |
| przygotowanie organizacyjne wyborów | Za przygotowanie wyborów odpowiada odpowiada Państwowa Komisja Wyborcza (PKW). Obszar kraju dzielony jest na okręgi wyborcze, w których startują różni kandydaci (wyjątkiem są wybory prezydenckie, w których w każdym okręgu lista kandydatów jest identyczna). Okręgi są dzielone przez radę gminy na obwody głosowania, czyli obszary zamieszkania ludności głosującej w tym samym lokalu wyborczym - siedzibie obwodowej komisji wyborczej. Zadaniem obwodowych komisji wyborczych jest sporządzenie listy wyborców uprawnionych do głosowania w danym obwodzie i przeprowadzenie głosowania. | |||
| rejestracja kandydatów | Prowadzi ją PKW (lub terytorialne, np. gminne, komisje wyborcze w wyborach samorządowych). Aby kandydat (lub cała lista kandydatów) została zarejestrowana, musi przedstawić określoną w kodeksie wyborczym liczbę podpisów poparcia. Kandydatów mogą przedstawiać komitety wyborcze tworzone przez wyborców (min. 15) oraz: | |||
| partie polityczne, koalicje partii | tylko przez wyborców | partie, koalicje partii i organizacje społeczne | ||
| kampania wyborcza | W okresie między ogłoszeniem daty wyborów a dniem poprzedzającym ciszę wyborczą (która trwa od dnia poprzedzającego głosowanie do czasu jego zakończenia) trwa kampania wyborcza koordynowana przez sztab wyborczy prowadzony przez komitet wyborczy, w trakcie której kandydaci starają się przekonać wyborców do głosowania na nich (czyli prowadzą agitację wyborczą). Kampania wyborcza może być finansowana:
W trakcie kampanii wyborczej komitety wyborcze otrzymują bezpłatny czas antenowy w Polskim Radio i Telewizji Polskiej, mogą również emitować płatne spoty w radio i w telewizji oraz prowadzić agitację na billboardach itp. | |||
| dzień wyborów | Zawsze przynajmniej 1 dzień wyborów musi być ustawowo wolny od pracy (niedziela). Wybory mogą trwać: | |||
| 1 dzień | 1 dzień lub 2 dni | 1 dzień | 1 dzień lub 2 dni | |
| W trakcie głosowania wyborcy (lub ich pełnomocnicy) w swoich lokalach wyborczych (lub innych, gdy mają zaświadczenie o prawie do głosowania wydawane przez urząd gminy) oddają głos poprzez postawienie znaku X na karcie do głosowania przy nazwisku popieranego przez siebie kandydata. Po zakończeniu głosowania komisje liczą głosy, po czym wywieszają wyniki głosowania i przekazują je do komisji okręgowej, a ta do PKW. | ||||
| ważność wyborów | Wyniki wszystkich wyborów oprócz samorządowych wymagają stwierdzenia ważności przez Sąd Najwyższy. Ponadto, po ogłoszeniu wyników (listy osób, które zdobyły mandat), każdy uprawniony do głosowania może zgłosić do odpowiedniego sądu protest wyborczy, jeśli uzna, że wybory były przeprowadzone w sposób nieprawidłowy: | |||
| Sąd Najwyższy | sądy okręgowe | |||
Osoby uprawnione do głosowania przebywające za granicą mogą brać udział w głosowaniu w ambasadach i konsulatach oraz głosować korespondencyjnie. Oddają oni głosy na kandydatów zarejestrowanych w okręgu warszawskim.
- Frekwencja wyborcza
- Stosunek procentowy liczby osób głosujących w wyborach do liczby uprawnionych do głosowania.