Pszczelarstwo/Choroby/Choroba majowa

Choroba majowa

Choroba majowa (Morbus majalis, Pollentoxicos apis) z jednej strony jest uważana za chorobę alimentarną, niezakaźną, polegającą na zakłóceniu pracy przewodu pokarmowego pszczół na skutek nieodpowiedniego odżywiania. Niektóre badania wskazują jednak na powiązania między obecnością patogennej bakterii Spiroplasma apis w organizmie chorych pszczół i wystąpieniem objawów choroby majowej w ulu.

Choroba majowa jest szczególnie niebezpieczna dla pszczół pełniących rolę karmicielek (10-13 dzień życia), spożywających duże ilości pyłku. Choroba pojawia się najczęściej w maju, stąd jej nazwa.

Przyczyny

Bakterie z rodzaju spiroplazm

Za przyczynę tego schorzenia dawniej uważano spożywanie przez pszczoły przemarzniętego pyłku kwiatowego lub pyłku z pewnych roślin uważanych za trujące dla pszczół. Obecnie wiadomo, że na chorobę majową zapadają pszczoły karmicielki w rodzinach, gdzie nastąpiło zachwianie proporcji między ilością czerwiu a ilością pszczół karmicielek, na niekorzyść tej ostatniej. Aby wytworzyć odpowiednią ilości mleczka potrzebnego do karmienia larw, karmicielki spożywają ogromne ilości pyłku. Jeżeli jednocześnie załamanie pogody i długotrwałe chłody uniemożliwią pszczołom przynoszenie wody do ula, to przez jej niedostatek przewód pokarmowy karmicielek zostaje zablokowany masami niestrawionego pyłku. Pszczoły te zaczynają chorować i zamierać. Zauważono również, że przebieg schorzenia może być dodatkowo skomplikowany przez zanieczyszczenia pyłku kwiatowego, przez pleśnie i produkty przemiany materii.

W roku 1983 we Francji u chorych pszczół stwierdzono obecność bakterii z gatunku Spiroplasma apis. Bakterie te rozwijają się w temperaturze 30°C, do wzrostu potrzebny im jest m. in. cholesterol, sfermentowana glukoza i aminokwas arginina. Spiroplasma apis jest spokrewniona z bakteriami z rodzaju spiroplazm znajdowanych na powierzchni kwiatów i w organizmach owadów. Badacze wskazali na związek obecności tych patogennych bakterii z występowaniem choroby majowej w rodzinie pszczelej.

Przebieg i objawy

Choroba majowa trwa zwykle krótko, czasami jednak przedłuża się w związku z utrzymującą się falą chłodów. Martwe pszczoły można znaleźć na ziemi przed wylotkiem lub w jego sąsiedztwie. Ponieważ chorobie ulegają młode pszczoły karmicielki, łatwo je rozpoznać po jasnej barwie ciała, związanej z obecnością dużej liczby włosków. Chore pszczoły wylatują z ula lub pełzają po ziemi. Można je też zauważyć na źdźbłach trawy w pobliżu ula. Chore osobniki tracą zdolność do lotu, drżą im skrzydełka, a odwłok jest silnie powiększony. Po naciśnięciu odwłoka wydobywa się gęsty kał koloru gliniastego. Podobnej barwy kał w postaci grudek lub wężyków widoczny jest na przedniej ścianie ula i na deseczce wylotowej.

Przy znacznym ubytku pszczół konsekwencją schorzenia może być zamieranie czerwiu na skutek jego niedogrzania. Czerw zamiera wówczas z objawami przypominającymi kiślicę lub w niezmienionej postaci jest przez pszczoły usuwany z ula. Zatrucie pyłkiem może być przyczyną zaostrzenia przebiegu nosemozy, jeżeli to schorzenie w rodzinie wcześniej występowało w postaci utajonej.

Leczenie

Chorym rodzinom pszczelim należy umożliwić dostęp do wody ustawiając w pasiece poidło. Można też podać letnią wodę w odpowiednim naczyniu bezpośrednio do ula lub opryskać pszczoły letnią wodą lub letnim syropem cukrowym (1 część cukru, 3 części wody). Choroba zanika wraz z poprawą pogody, gdy pszczoły ponownie zaczną znosić wodę do ula.