Wikibooks

Rachunkowość/Ewidencja kosztów działalności przedsiębiorstwa/Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym/Zasady

< Rachunkowość | Ewidencja kosztów działalności przedsiębiorstwa | Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym
Spis treści


 Czego dowiesz się z tej części książki?
  • Jakie koszty należy ujmować w układzie rodzajowym.
  • Jakich kosztów nie należy ujmować w tym układzie.
  • Jaki powinien być stopień szczegółowości przy definiowaniu kont układu rodzajowego.
  • Co należy zrobić w układzie rodzajowym z kosztami, które dotyczą okresów przyszłych i przeszłych.


Jakie koszty ujmować?

edytuj

W układzie rodzajowym obowiązuje zasada, że na kontach tego układu ujmuje się koszty proste, które powstały w wyniku wyłącznie zwykłej działalności operacyjnej jednostki gospodarczej. W związku z tym powstaje pytanie czym jest zwykła działalność operacyjna jednostki gospodarczej? W związku z tym, aby rzetelniej zobrazować strukturę wyniku finansowego osiąganego przez jednostkę gospodarczą jej działalność została podzielona na kilka segmentów. Dzięki takiemu działaniu możemy ustalić przychody, ale co ważniejsze koszty jakie ponosimy w każdym z segmentów jednostki gospodarczej.

Wyróżnia się następujące segmenty działalności jednostki gospodarczej:

  • zwykła działalność operacyjna,
  • pozostała działalność operacyjna,
  • działalność na operacjach finansowych,
  • zdarzenia nadzwyczajne.

Czym zatem jest ta zwykła działalność operacyjna jednostki gospodarczej? Pod tym pojęciem należy rozumieć działalność jednostki gospodarczej, do której zostało ono stworzone, np. dla tartaku zwykłą działalnością operacyjną jest produkcja desek. Jak widzimy działalność ta może odnosić się do wytwarzania dóbr materialnych (działalność produkcyjna), ale również do świadczenia usług (działalność usługowa) czy do zakupu i sprzedaży towarów (działalność handlowa).

Skoro wiemy czym jest zwykła działalność operacyjna jednostki gospodarczej, to możemy odpowiedzieć sobie na pytanie jakie koszty będziemy ujmować w układzie rodzajowym. Nasza ewidencja kosztów w układzie rodzajowym będzie obejmować:

  • koszty, które są ściśle związane z nadrzędnym przedmiotem działalności jednostki gospodarczej, a więc z produkcją, usługami czy handlem (koszty działalności podstawowej),
  • koszty, które powstały w wyniku świadczenia usług na rzecz działalności podstawowej jednostki gospodarczej, a także zarządu oraz pracowników (koszty działalności pomocniczej),
  • koszty związane z obsługą, organizacją oraz kierownictwem całej działalności jednostki gospodarczej (koszty ogólnego zarządu),
  • koszty powstałe w wyniku sprzedaży produktów, towarów i materiałów (koszty sprzedaży),
  • koszty powstałe w wyniku zakupu materiałów, o ile nie znajdują się w cenie zakupionych materiałów (koszty zakupu).

Powyższy podział zwykłej działalności operacyjnej jednostki gospodarczej ściśle związany jest z ewidencją kosztów w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym, o którym przeczytasz w dalszej części niniejszej książki. Warto jeszcze wymienić rodzaje kosztów, których nie będziemy ujmować w tym układzie. Są to m.in.:

  • koszty z pozostałej działalności operacyjnej, które są ujmowane na koncie "Pozostałe koszty operacyjne" (761) z pominięciem zarówno układu rodzajowego jak i funkcjonalno-kalkulacyjnego, są to np. koszty powstałe w wyniku sprzedaży czy likwidacji środka trwałego,
  • koszty operacji finansowych, które są ujmowane na koncie "Koszty finansowe" (751),
  • koszty powstałe w wyniku usuwania skutków zdarzeń losowych (nadzwyczajnych) bądź też z działalnością prewencyjną w tym zakresie, które są ujmowane na koncie "Straty nadzwyczajne" (771),
  • koszty, które powstają w wyniku zakupu bądź budowy nowego środka trwałego, które są ujmowane na koncie "Środki trwałe w budowie" (080).

Jak szczegółowo ewidencjonować koszty?

edytuj

Warto zatrzymać się jeszcze nad problemem stopnia szczegółowości z jakim koszty należałoby ewidencjonować w układzie rodzajowym. Ustawa o Rachunkowości nie narzuca nam żadnych wymogów co do ewidencji kosztów w układzie rodzajowym ani też nie ogranicza liczby kont jaką możemy maksymalnie wykorzystać czy tworzeniu zakładowego planu kont. Opracowując konta układu rodzajowego należy kierować się przede wszystkim potrzebami kontroli kosztów danej jednostki gospodarczej. Jednak przy definiowaniu kont układu rodzajowego należy wziąć pod uwagę wymogi jakie narzuca nam sprawozdawczość finansowa. Bowiem tworząc "Rachunek zysków i strat" w wariancie porównawczym mamy w nim siedem pozycji kosztów. W związku z tym, aby nie komplikować sporządzania sprawozdania finansowego należałoby ujmować koszty rodzajowe według tych siedmiu pozycji, które zostaną szerzej omówione w dalszej części tego podręcznika.

Oczywiście nie jest to żaden wymóg i każda jednostka gospodarcza dla której liczba tych kont jest zbyt mała albo zbyt ogólna może pogłębić stopień szczegółowości ujmowania kosztów w układzie rodzajowym. Można to osiągnąć poprzez wprowadzenie dodatkowych kont analitycznych do niektórych bądź wszystkich kont syntetycznych lub też zastosować podział poziomy niektórych kont syntetycznych, czyli na miejsce konta "Zużycie materiałów i energii" wprowadzamy konta "Zużycie materiałów" i "Zużycie energii".

Rozliczenia międzyokresowe kosztów w układzie rodzajowym?

edytuj

Trzeba wspomnieć o jeszcze jednej istotnej rzeczy. Ustawa o Rachunkowości w art. 39 mówi:

Uwaga!
 1. Jednostki dokonują czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów, jeżeli dotyczą one przyszłych okresów sprawozdawczych.

2. Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających w szczególności:

1) ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez kontrahentów jednostki, a kwotę zobowiązania można oszacować w sposób wiarygodny,

2) z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować, mimo że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze znana, w tym z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku.

Zobowiązania ujęte jako bierne rozliczenia międzyokresowe i zasady ustalania ich wysokości powinny wynikać z uznanych zwyczajów handlowych.

3. Odpisy czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów mogą następować stosownie do upływu czasu lub wielkości świadczeń. Czas i sposób rozliczenia powinien być uzasadniony charakterem rozliczanych kosztów, z zachowaniem zasady ostrożności.

4. Jeżeli zgodnie z umową wartość otrzymanych finansowych składników aktywów jest niższa od zobowiązania zapłaty za nie, w tym również z tytułu emitowanych przez jednostkę papierów wartościowych, to różnica stanowi czynne rozliczenie międzyokresowe kosztów, które odpisuje się w koszty finansowe w równych ratach, w ciągu okresu, na jaki zaciągnięto zobowiązanie.

5. Zobowiązania ujęte jako bierne rozliczenia międzyokresowe zmniejszają koszty okresu sprawozdawczego, w którym stwierdzono, że zobowiązania te nie powstały.

W świetle powyższego zapisu jednostka gospodarcza powinna dokonywać czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów w przypadku kiedy wydatki poniesione w danym miesiącu dotyczą miesięcy przyszłych oraz biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w przypadku świadczeń wykonywanych na rzecz jednostki, ale nie stanowiących jeszcze zobowiązań w wysokości przypadającej na jeden miesiąc (np. usługi, na które nie otrzymaliśmy jeszcze faktury). W związku z powyższym została przyjęta zasada, że w układzie rodzajowym są ujmowane wszystkie rzeczywiście poniesione w danym okresie koszty nie uwzględniając jakiego okresu one dotyczą. Koszty z uwzględnieniem okresu jakiego dotyczą są ujmowane w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym. W przypadku czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów koszty są ujmowane od razu w układzie rodzajowym, natomiast w przypadku biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w chwili powstania zobowiązania (po otrzymaniu faktury). Zagadnienie rozliczeń międzyokresowych kosztów zostanie szerzej omówione w dalszej części tego rozdziału.

Jak ujmować koszty na kontach?

edytuj

Konta kosztów zaliczane są do kont wynikowych (niebilansowych), bowiem kumulują takie zdarzenia, które mają wpływ na osiągany wynik finansowy przez jednostkę. Ewidencja na tych kontach przebiega następująco:

  • po stronie Winien (Wn) ujmowane są bieżące wielkości ponoszonych kosztów przez jednostkę,
  • po stronie Ma ujmujemy ewentualne pomniejszenia kosztów, które już zostały ujęte (np. zwrot niewykorzystanych materiałów z produkcji), ponadto pod koniec miesiąca (roku) suma ujętych kosztów może być przeniesiona na inne konto lub konta.
400 Konto kosztów
rodzajowych
Wn Ma
(Wn) Po tej stronie księgujemy bieżące wielkości ponoszonych kosztów przez jednostkę gospodarczą. Po tej stronie księgujemy pomniejszenia kosztów, które zostały już ujęte lub w przypadku przeniesienia sumy kosztów na inne konto. (Ma)



Spróbujmy rozwinąć powyższe księgowania. Po stronie Winien (Wn) kont kosztów układu rodzajowego ewidencjonuje się koszty proste, które korespondują z kontami aktywów trwałych (zespół 0), środków pieniężnych, rachunków bankowych oraz innych krótkoterminowych aktywów finansowych (zespół 1), rozrachunków i roszczeń (zespół 2), materiałów i towarów (zespół 3), a także z kontami kapitałów (funduszy) własnych, funduszy specjalnych i wynikiem finansowym (zespół 8). Suma kosztów pod koniec okresu sprawozdawczego jest przenoszona po stronie Ma na konto "Wynik finansowy" (860), jeśli jednostka sporządza rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym lub na konto "Rozliczenie kosztów" (490) w przypadku sporządzania rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym. W taki sposób konta kosztów pod koniec okresu nie wykazują żadnego salda. Przejdźmy teraz do omówienia poszczególnych kont kosztów układu rodzajowego.


Źródło: „https://pl.wikibooks.org/w/index.php?title=Rachunkowość/Ewidencja_kosztów_działalności_przedsiębiorstwa/Ewidencja_kosztów_w_układzie_rodzajowym/Zasady&oldid=394979”