Wikizeszyt historyczny/Początki RON: Różnice pomiędzy wersjami

W lipcu 1872 zmarł król Zygmunt II August. Nastało bezkrólewie. 28 stycznia 1573 r. na pierwszym sejmie konwokacyjnym (to sejm zwołany w sytuacji funkcjonowania państwa bez władcy) w Warszawie podpisano dokument znany jako Konfederacja Warszawska 1573 roku. W dokumencie zapisano postanowienia o swobodzie wyznania wśród szlachty w Rzeczypospolitej. Zapewniono o pokoju między osobami o różnej wierze i sformułowano gwarancję równouprawnienia innowierców z katolikami. Zakazano władzom świeckim wspierania prześladowania religijnego. Konfederacja warszawska to ważny dokument dla wspartej prawem tolerancji religijnej.

 

 

Nietolerancja wyznaniowa w późniejszych latach kontrreformacji była jednak zbyt duża i gwarancje z z 1573 roku często nie wystarczały do ochrony.

 

''Czy wiesz, że'' w 2003 tekst konfederacji warszawskiej został wpisany na listę UNESCO ''Pamięć Świata?''

Akt konfederacji warszawskiej, fragment dotyczący pokoju religijnego:

{{Cytat|2=A iż w Rzeczypospolitej naszej jest różnorodność niemała z strony wiary krześcijańskiej, zabiegając temu, aby się z tej przyczyny miedzy ludźmi rozruchy jakie szkodliwe nie wszczęły, które po inszych królestwach jaśnie widziemy, obiecujemy to sobie spólnie za nas i za potomki nasze na wieczne czasy pod obowiązkiem przysięgi, pod wiarą, czcią i sumnieniem naszym, iż którzy jestechmy różni w wierze, pokój miedzy sobą zachować, a dla różnej wiary i odmiany w Kościelech krwie nie przelewać ani się penować odsądzeniem majętności, poczciwością, więzieniem i wywołaniem i zwierzchności żadnej ani urzędowi do takowego progressu żadnym sposobem nie pomagać. I owszem, gdzie by ją kto przelewać chciał, z tej przyczyny zastawiać się o to wszyscy będziem powinni, choćby też za pretekstem dekretu albo za postępkiem jakim sądowym kto to czynić chciał.}}

 

== Wolna elekcja ==

''Electio'' to po łacinie 'wybór'. I właśnie w II połowie XVI wieku władców zaczęto wybierać spośród różnych kandydatów, zamiast kierować się dynastią i potomkami w danym rodzie. Pierwsza wolna elekcja, czyli wybory króla Polski przez zwołaną szlachtę, odbyła się w 1573 r. we wsi Kamion pod Warszawą. 11 maja wybrano wówczas Henryka Walezego - jego konkurentem był m.in. Iwan IV Groźny.

 

 

W czasie ostatniej, jedenastej, wolnej elekcji dnia 12 września 1764 roku królem Polski obwołano Stanisława II August Poniatowskiego. Te wybory były kontrolowane przez Cesarstwo Rosyjskie.

Artykuły henrykowskie, z 20 maja 1573 r., fragment dotyczący organizacji wyboru króla:

{{Cytat|2= 7. Seym Walny Koronny we dwie lecie nadaley ma bydź składan, a gdzieby tego była pilna a gwałtowna potrzeba Rzeczyposp: tedy za radą Panow Rad oboyga Państwa, iako czas y potrzeba Rzeczyposp: przynosić będzie, powinni go składać będziemy. A dłużey go dzierżeć nie mamy, nadaley do sześci niedziel: a przed takowemi Seymy w Polszcze wedle zwyczaiu, a w Litwie wedle Statutu Wielkiego Xięstwa Litewskiego, Seymiki Powiatowe bydź maią, iako w Kole, y w Korczynie, Seymik Głowny bywa, także w Litwie w Wołkowisku Głowny Seymik bydź ma. Na ktore Seymiki przez Posły swe, potrzeby przypadłe zwykłym obyczaiem oznaymiać mamy.}}

 

== Polityka zewnętrzna Stefana Batorego ==