W świetle GNU/Creative Commons

Lessig i jego „Wolna Kultura"

Profesor Lawrence Lessig jest prawnikiem. Jest również założycielem Centrum Badań Internetu i Społeczeństwa [Center for Internet & Society]. Wykładał na Harvard Law School i University of Chicago Law School, Stanford Law School. Jego przedmiotem badań jest prawo autorskie. Poświęcił temu zagadnieniu szereg prac, w tym wydaną w roku 2004 „Wolną Kulturę" [„Free Culture"]. Jest to jego trzecia publikacja dotycząca społeczeństwa sieciowego, całkowicie poświęcona nadmiernemu rozrostowi prawa autorskiego w Stanach Zjednoczonych.

Autor „Wolnej Kultury" sięga do korzeni prawa autorskiego i przypomina cele, które przyświecały jego twórcom. Zaznacza również, że pojawienie się Internetu oraz jego rozpowszechnienie, daje niespotykane dotąd możliwości dystrybucji dóbr kultury, znacznie redukując zjawisko wykluczenia tych grup społecznych, które do tej pory nie miały możliwości aktywnego uczestnictwa w niej. Lessig ilustruje zaistniałą sytuację konkretnymi przykładami z amerykańskiego życia publicznego. Udowadnia on, że przeciętny użytkownik, nawet tego nie świadom, dopuszcza się (w świetle obowiązującego prawodawstwa) kradzieży. Nie da się bowiem za pomocą komputera uzyskać dostęp do jakiejkolwiek treści, nie sporządzając jej kopii (choćby tymczasowej). Prowadzi to do sytuacji, w której znakomita większość społeczeństwa łamie prawo.

Lessig sygnalizuje patologię, w jaką popada amerykańskie prawo autorskie. Jego rozrost oraz niepotrzebne przenoszenie na inne dziedziny powoduje, zdaniem Lessiga, stagnację w dziedzinie kultury. Opisuje również proces wykorzystywania stanu prawnego przez amerykańskie wytwórnie i korporacje, upatrujące w takim działaniu źródło zysku.

Autor pisze o obecnej Ameryce, jednakże proces ten powoli zaczyna ogarniać również Europę i przybiera coraz wyraźniej charakter globalny. Dlatego też została powołana Fundacja Creative Commons, której celem jest ustanowienie takich form licencjonowania treści kultury, aby stworzyć alternatywę dla obecnego stanu prawnego.

Creative Commons

„Creative Commons to organizacja typu non-profit, która za zadanie postawiła sobie uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich a niczym nie skrępowanym korzystaniem z twórczości innych osób. Głównym celem organizacji jest stworzenie umiarkowanych, elastycznych zasad w obliczu coraz bardziej restrykcyjnych, domyślnych reguł prawa autorskiego, które stawiają coraz większe bariery wolnemu przepływowi informacji."

CC jest więc organizacją, która stara się przeciwdziałać zamykaniu dostępu do treści kultury. Jak zamierza to zrobić? Podobnie jak Stallman przed siedemnastu laty, postanowiono stworzyć takie warunki publikacji, które umożliwią egzystowanie „wolnej kultury" obok restrykcyjnej kultury prawa autorskiego.

Licencje CC są znacząco różne od tych, wydawanych przez FSF. Przede wszystkim ich przedmiotem nie jest oprogramowanie. Twórcy postawili sobie ambitny cel utworzenia podwalin wolnej kultury, nie ograniczając się jedynie do publikacji artystycznych. Mimo, że główny nacisk położony jest na dzieła sztuki (muzyka, grafika, wszelkiego rodzaju instalacje i multimedialne prezentacje), tworzone licencje nie określają dokładnie ich przedmiotu, stając się tym samym uniwersalne do tego stopnia, iż mogą być wykorzystywane również do publikacji w innych dziedzinach (np. nauce, publicystyce).

Ruch Creative Commons, podobnie jak Fundacja Wikimedia, ma także swoją polską komórkę. „Patronem instytucjonalnym projektu Creative Commons Polska jest Fundacja Otwarty Kod Kultury. Koordynatorem prawnym jest profesor Elżbieta Trapie z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, która czuwa nad poprawnością polskich wersji licencji. Pozostałe prace są koordynowane przez Justynę Hofmokl i Alka Tarkowskiego." Organizacja prowadzi serwis internetowy creativecommons.pl oraz listę mailingową, służącą komunikacji osób sympatyzujących z ruchem.