W świetle GNU/Licencje

Jednym z mechanizmów niszczenia Społeczności hakerskiej na początku lat osiemdziesiątych było publikowanie programów na licencjach zamykających dostęp użytkownika do kodu. Doprowadzało to do sytuacji, w której to, co wypracowano przez pokolenia, było minimalnie modyfikowane i wypuszczane na rynek jako "czarna skrzynka", do której wnętrza nikt nie ma dostępu. Jakakolwiek próba "wtargnięcia" w kod stała się przestępstwem. Działania korporacji (zamykanie kodów i inicjowanie nagonki medialnej) wywołały wojnę ze Społecznością. Pojawiło się zjawisko "włamywania" do systemów i krakowania programów (wcześniej nie trzeba było się nigdzie włamywać, wszystko było dostępne dla każdego, kto tylko chciał rozwijać swoją wiedzę).

Gdy inni walczyli pisząc wirusy i kraki, Stallman postanowił wygrać ten pojedynek metodami rynkowych gigantów. W tym celu powstała idea copyleft [1984].

Copylefty ['wszelkie prawa odwrócone']

Pojęcie Copyleft należałoby tłumaczyć 'wszelkie prawa odwrócone' [all rights reversed]. Ta gra słowna, mająca ośmieszać copyright, prawo, na które powołują się przedsiębiorstwa z gałęzi dotcom, zapewnia publikacji udostępnionej na jej zasadach całkowitą wolność funkcjonowania w przestrzeni publicznej. Dopuszcza zarówno wolne rozpowszechnianie, jak i modyfikowanie kodu programu (Wolności 0, 1, 2, 3).

Większość systemów prawnych świata zachodniego, uważa prawa autorskie za niezbywalne, niezależne od samej publikacji i obowiązujące od chwili jej powstania. Dlatego też, by udostępnić ją od razu do domeny publicznej, należało znaleźć sposób na ominiecie tej procedury. Copyleft daje taką właśnie możliwość. Publikacja udostępniona na tych zasadach staje się bezzwrotnie własnością Społeczności, mogącej korzystać z niej i dalej ją rozwijać.

Publikowanie swojej pracy na zasadach copyleftu. polega na:

• „zastrzeganiu prawa autorskiego do danej pracy [...]" (jak już wspomniałem dzieje się to automatycznie, niemniej jednak w akcie prawnym jakim jest licencja musi być to zaznaczone).
• „zezwoleniu wszystkim zainteresowanym na dowolne kopiowanie, dystrybuowanie oraz modyfikowanie danej pracy lub pracy pochodnej. Jednocześnie zastrzega się, by wszelkie zmiany również były objęte klauzulą copyleft, a więc wykorzystywane na tych samych zasadach co pierwotna praca."

Najważniejsze licencje nawiązujące do idei Copyleft

Generalna Licencja Publiczna GNU [GNU GPL]

Jak czytamy w preambule, licencja ta ma za zadanie, w przeciwności do innych licencji wydawanych na zasadach komercyjnych, dać użytkownikowi całkowitą wolność używania, modyfikowania i dystrybucji programu. Powstała w 1984r. i jest pierwszą licencją spełniającą postulaty w:copyleft. FSF ogranicza jej zastosowanie do programów komputerowych i tylko w tym celu propaguje jej używanie. Licencja, podobnie jak oprogramowanie, jest cały czas poprawiana i dostosowywana do szybko zmieniających się realiów. Dlatego też, na podobieństwo oprogramowania, publikowane są jej wersje. Obecnie w szerokim zastosowaniu jest wersja druga. Trwają natomiast pracę nad opracowaniem wersji trzeciej.

Licencja Wolnej Dokumentacji GNU [GNU FDL]

Każdy projekt techniczny wymaga opracowania dokumentacji, wyjaśniającej jego działanie. Do tego właśnie celu stworzono GNU FDL. Ma ona za zadanie dostarczyć użytkownikom pełniej wiedzy o zastosowaniu Wolnego Oprogramowania. Dokumentacja ta musi również spełniać warunki gwarantujące wolność jednostce. Dlatego też publikowane na tej licencji materiały podlegają swobodnej modyfikacji, dystrybucji i kopiowaniu. Licencja ta wykorzystana jest nie tylko do tworzenia dokumentacji Wolnego Oprogramowania, ale także wszelkiego rodzaju podręczników i tekstów, mających charakter praktyczny. Na niej więc publikuje się zarówno podręczniki systemowe, jak i internetowe „ksiażki kucharskie”, gdzie każdy może „dorzucić” swój sposób na osiągnięcie celu.

Licencja Wolnej Sztuki [FAL]

To licencja przenosząca ideę copyleft na pole szeroko pojmowanej sztuki. Zgodnie z jej wytycznymi, dzieło na niej publikowane trafia bezpośrednio do domeny publicznej. Dążenie autorów wpisuje się w szeroki nurt sztuki współczesnej, gdzie artysta jest nie tyle końcowym autorem dzieła, ile kreatorem pewnego zdarzenia artystycznego, a od odbiorców zależy końcowy efekt całego przedsięwzięcia. Takie pojmowanie sztuki wpisuje się w postulat wolności odbiorcy do kreatywnego wykorzystania artefaktu. Zapewnia również autonomiczność samemu dziełu, czyniąc z niego prawdziwe dobro publiczne. Licencja nie została wydana przez FSF, jest jednak w pełni akceptowana przez Fundację i polecana do licencjonowania sztuki.

Licencje Creative Commons

Creative Commons wydało do tej pory cztery licencje (warunki publikacji) standardowe i dwie dodatkowe (mające charakter uzupełniający), z których jednak licencja "noncomercial" i "bez utworów zależnych" stoi w jaskrawej sprzeczności z koncepcją wolności Stallmana.

Licencje standardowe:

Uznanie autorstwa (ang. Attribution)

Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.

Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial)

Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.

Bez utworów zależnych (ang. No derivative works)

Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci - tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

Na tych samych warunkach (ang. Share Alike)

Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Licencje dodatkowe:

Sampling

Trzy licencje na sampling zezwalają na samplowanie, remiksowanie i przetwarzanie utworu, dla celów zarówno nie- jak i komercyjnych, jednocześnie zabraniając zwielokrotniania utworu w jego oryginalnej postaci oraz używania sampli dla celów reklamowych. [Sampling +] Wersja plus licencji zezwala na zwielokrotnianie utworu w całości dla celów niekomercyjnych. [Sampling non-commercial +] Wersja noncommercial plus licencji pozwala na wykorzystywanie dzieła jedynie dla celów niekomercyjnych.

Developing Nations

Najnowsza pośród licencji Creative Commons licencja ma na celu "bezpośredni udział w reformie globalnej polityki przepływu informacji" - pozwala na udostępnienie dzieła przy zastrzeżeniu jedynie niektórych praw w krajach rozwijających się, jednocześnie zachowując pełen zakres ochrony prawa autorskiego w krajach rozwiniętych."