Wikijunior:Cywilizacje/Hebrajczycy

Lud, o którym mowa w tym rozdziale, występuje w historii pod różnymi nazwami:

Hebrajczycy, ponieważ mówili językiem hebrajskim,
Izraelici – potomkowie biblijnego Jakuba, który przyjął imię Izrael,
Judejczycy, od nazwy krainy Judea, od imienia Judy, syna Jakuba.

Od słowa „Judea” pochodzi także nazwa Żydzi.

Na jakim terenie żyli?

Hebrajczycy żyli w Palestynie – krainie na Bliskim Wschodzie, położonej nad Morzem Śródziemnym. Palestyna jest górzystą, dość suchą krainą; jednak w dolinach panują dobre warunki do uprawy roli.

Palestyna w czasach króla Dawida
Królestwa Judy i Izraela
Palestyna w czasach Jezusa

Ich historia była pasmem wygnań i powrotów do Palestyny, którą nazywali „Ziemią Obiecaną”.

Mojżesz wyprowadził Izraelitów z niewoli egipskiej. Pod wodzą Jozuego pokonali Filistynów, którzy wówczas zamieszkiwali Palestynę.
Założyli królestwo, które dość szybko rozpadło się na dwa państwa: Izrael i Judę. Król Salomon wybudował w Jerozolimie Świątynię dla Jahwe.
Babilończycy podbili Palestynę i zburzyli Świątynię. Izraelici dostali się do niewoli babilońskiej, z której powrócili po ok. 50 latach.
Odbudowano Świątynię. W I wieku naszej ery zburzyli ją Rzymianie. Hebrajczycy rozpoczęli niemal dwutysiącletnie wygnanie.
W 1942 roku powstało na nowo państwo Izrael.

Jak wyglądały ich budynki?

Hebrajczycy byli początkowo koczowniczym ludem pasterskim. Mieszkali wtedy w namiotach.

Gdy zdobyli „Ziemię Obiecaną”, pokonując miejscową rolniczą ludność, osiedlili się. Zajęli się uprawą m.in. pszenicy i winorośli. Zaczęli budować prostokątne domy z cegły lub kamieni. Ich dachy były płaskie i stanowiły dodatkową powierzchnię mieszkalną.

Czym się żywili?

Mozaika w kościela Tabgha w Izraelu, przedstawiająca kosz z chlebem i ryby.

Religia Hebrajczyków zabraniała im spożywania pewnych rodzajów potraw. Spośród mięs dozwolone były np. baranina, wołowina i drób. Wieprzowina była zabroniona, ponieważ świnie uważano za nieczyste. Nie wolno było także łączyć mięsa z mlekiem i produktami mlecznymi.

Chleb początkowo wypiekano w formie płaskich placków. Były one twarde i łatwo się je łamało na kawałki. Później zaczęto przygotowywać chleb na zakwasie. Jednak tradycyjnego chleba bez zakwasu używano nadal podczas pewnych świąt, np. Paschy.

Hebrajczycy uprawiali winnice i wytwarzali wino. Wytłaczali również oliwę z oliwek. Popularnym pożywieniem były ryby.

Jakie nosili stroje?

W judaizmie zabronione jest tworzenie obrazów żywych istot. Hebrajczycy nie pozostawili malowideł, rysunków ani posągów przedstawiających ludzi. Niektóre z ich ubiorów, np. stroje kapłanów, są dokładnie opisane w Biblii.

Stroje mężczyzn
Stroje kobiet
Król i żołnierze
Najwyższy kapłan

Jak wyglądało ich pismo?

Tekst dziesięciu przykazań z II wieku p.n.e.

W języku hebrajskim pisze się od prawej strony do lewej. Początkowo zapisywano tylko spółgłoski. Potem samogłoski zaczęto oznaczać dodatkowymi, małymi znakami.

W co wierzyli?

Hebrajczycy wierzyli w jednego Boga – Stwórcę, którego nazywali Jahwe. Wierzyli, że Jahwe zawarł z nimi przymierze i opiekuje się nimi w szczególny sposób, jako Narodem Wybranym. W zamian Jahwe wymaga, aby go czcili i przestrzegali jego przykazań.

Kto z nich jest sławny do dzisiaj?

Abraham, nazywany „ojcem wiary”, był protoplastą narodu izraelskiego. Żył on pierwotnie w odległej krainie nad Zatoką Perską, jednak, jak głosi Biblia, pewnego razu objawił mu się i Bóg i zawarł z nim przymierze. Wraz z rodziną ruszył więc do obiecanej przez Pana ziemi, zwanej Kanaanem lub Palestyną. Kiedy się tam osiedlił, Jahwe spełnił swoją obietnicę i, mimo podeszłego wieku Abrahama, dał mu syna, Izaaaka. Abraham jest uważany za ojca judaizmu, chrześcijaństwa i islamu, gdyż zapoczątkowany przez niego kult Pana Boga dał początek tym trzem wielkim religiom.

Po śmierci Abrahama jego potomkowie mieszkali dalej w Palestynie. Ale kiedy przyszła wielka susza, osiedlili się w Egipcie i tam pozostali. Jednak z czasem, kiedy liczyli już wielu członków, faraon przeraził się, że mogą zagrozić Egipcjanom. Rozpoczęły się okrutne prześladowania Hebrajczyków, których szybko uczyniono niewolnikami, faraon zlecił nawet wymordowanie najmłodszych dzieci. Jednak jedno niemowlę, któremu nadano imię Mojżesz przetrwało rzeź, zostało bowiem włożone przez matkę do wiklinowego koszyka i wrzucone do Nilu. Wyłowiła je egipska księżniczka, pokochała jak matka i wychowała na dworze faraona. Mojżesz wiedział, że jest Hebrajczykiem. Pewnego razy, widząc jak Egipcjanin skrzywdził Hebrajczyka, stanął w jego obronie i zabił napastnika. Wywołało to gniew faraona i Mojżesz musiał uciekać z Egiptu. Na pustyni pod postacią płonącego, ale nie spalającego się krzewu objawił mu się Pan Bóg. Kazał iść do faraona i zażądać, aby ten uwolnił Hebrajczyków. Jednak władca Egiptu nie chciał ich wypuścić, uważał ich bowiem za swoich niewolników. Wobec tego Bóg zesłał na Egipt serię nieszczęść, zwanych plagami. W końcu zdesperowany faraon zgodził się na wyjście Hebrajczyków. Lud wyruszył pod wodzą Mojżesza i niebawem dotarł na wybrzeża Morza Czerwonego. Tam dopadło ich wojsko egipskie, wysłane przez faraona, który zmienił zdanie i zamierzał zatrzymać Izraelitów. Jednak Bóg po raz kolejny im pomógł i doprowadził do rozstąpienia się przed nimi wód Morza Czerwonego. Hebrajczycy szczęśliwie przeszli na drugą stronę, a gdy próbowali to zrobić ścigający ich żołnierze przejście przez morze zamknęło się i masy wód spadły na nich. Po opuszczeniu Egiptu Izraelici rozpoczęli wędrówkę przez pustynię. Jahwe prowadził ich pod postacią słupa obłoku za dnia lub słupa ognia w nocy, dawał im wodę, aby nie umarli z pragnienia i pokarmem, zwanym manną oraz mięsem z przepiórek, aby nie dopadł ich głód. Hebrajczycy zatrzymali się pod górą Synaj, gdzie Bóg dał Mojżeszowi tablice, na których spisał 10 przykazań, które miały ułatwić ludziom życie i polepszyć ich los. W końcu wszyscy dotarli na skraje Palestyny - Ziemi Obiecanej przez Boga. Tam jednak Hebrajczycy przerażeni potęgą żyjących tam dotychczas Filistynów zwątpili w potęgę Bożą, za co zostali ukarani i przez 40 lat musieli błąkać się po pustyni, nie mogąc z powrotem dotrzeć do Palestyny. Pan jednak ciągle był z nimi, wspierał ich, podnosił na duchu, dawał pożywienie i wodę. W końcu lud dotarł do Ziemi Obiecanej. Mojżeszowi nie było jednak dane wejście do niej. Zmarł w wieku 120 lat, uprzednio na swojego następcę wyznaczywszy swojego przyjaciela, Jozuego.

Dawid był pierwszym królem izraelskim. Dowodził w wielu zwycięskich bitwach. Według tradycji jest autorem większości psalmów.

Eliasz był prorokiem. Pouczał Izraelitów, aby nie oddawali czci obcym bogom.

Kim jest Jezus Chrystus i chrześcijanie?

Według chrześcijan Jeden Bóg istnieje w Trzech Osobach, dlatego też nazywamy Boga Trójcą Świętą. Owe Osoby to Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty. Nie są to, jak trzej bogowie, ale jak już wspomniano odrębne Osoby jednego Boga. Żaden człowiek nie może tego zrozumieć, gdyż jest to ponad miarę możliwości ludzkiego rozumu. Kiedy pewien średniowieczny misjonarz, święty Patryk, próbował nawrócić Irlandczyków, chcąc ułatwić im nieco zrozumienie czym jest Trójca Święta, powiedział, aby wyobrazili sobie trójlistną koniczynę. Mimo, że jest to w rzeczywistości jeden liść, składa się z trzech odrębnych części. Podobnie jest z Trójcą Świętą: Jeden Bóg istnieje w Trzech Osobach.

Chrześcijanie wierzą, że Bóg na początku stworzył prócz świata i ludzi, także istoty duchowe, zwane aniołami, które miały służyć człowiekowi. Część z nich jednak nie chciała być sługami ludzi i zbuntowała się. Na ich czele stanął Lucyfer, zwany szatanem lub diabłem. Kiedy wreszcie na ziemi pojawił się pierwszy człowiek Lucyfer zwiódł go i ludzie stali się grzesznikami. Bóg jednak im wybaczył, ale żeby po śmierci mogli znaleźć się w niebie - Jego świecie Pan postanowił zbawić ich. Syn Boży - Druga Osoba Trójcy Świętej - zstąpił więc na ziemię jako człowiek - Jezus Chrystus.

Jezus Chrystus dźwigający krzyż.

Jezus urodził się kilka lat przed naszą erą jako syn Maryi, w palestyńskim miasteczku Betlejem. Opiekował się nim mąż Maryi - święty Józef. Kiedy Jezus miał 30 lat przyjął chrzest i zaczął publicznie głosić nauki. Wzywał do wybaczania innym ludziom, twierdził, że tylko wtedy miłosierny Bóg wybaczy nam nasze grzechy. Zgodnie z Jego naukami dusza człowieka zależnie od swoich czynów za życia żyje wiecznie i po śmierci trafia albo do nieba, albo też do piekła, skąd już nie ma ratunku. Wokół Chrystusa szybko zebrała się spora grupa uczniów. Nauczyciel zyskał sobie wrogość wpływowych żydowskich kapłanów - faryzeuszy. Po trzech latach głoszenia nauk Jezus został zdradzony przez jednego ze swoich uczniów - Judasza, który wydał go faryzeuszom. Ci podburzając społeczeństwo żydowskie doprowadzili do straszliwego umęczenia Chrystusa. Został on dotkliwie pobity, ubiczowany, w końcu kazano mu wnieść na górę pod Jerozolimą krzyż, do którego na miejscu przybito go i ukrzyżowano. Jezus jednak nigdy nie zwątpił w Boga Ojca. Poddał się tej okrutnej męce dobrowolnie: przecież w każdej chwili mógł zejść z krzyża. Zrobił to, aby pokazać jak bardzo kocha ludzi i przez to zbawił ich, czyli otworzył im możliwość trafienia po śmierci do nieba. Po trzech dniach od śmierci Pan Jezus zmartwychwstał, zwyciężając śmierć. Następnie wstąpił do nieba, powracając do Ojca.

Uczniowie Chrystusa kontynuowali głoszenie Jego nauk. Początkowo obszar ich działalności ograniczał się do samej Palestyny, jednak w krótkim czasie objął on swoim zasięgiem większość ówczesnego cywilizowanego świata. Ludzi wiernych Jezusowi nazywano chrześcijanami. Największe ich skupiska pojawiły się na Bliskim Wschodzie, w Azji Mniejszej i w Rzymie. Początkowo istniało wiele odłamów chrześcijaństwa, które spierały się o sens nauk Chrystusa, jednak ostatecznie zwyciężył główny nurt, który niebawem swym zasięgiem objął większość obszaru Cesarstwa Rzymskiego, a także Bliskiego Wschodu. Chrześcijanie żyli ponadto w Etiopii i na Kaukazie. W pierwszych wiekach naszej ery cesarze rzymscy prowadzili okrutne prześladowania wyznawców Jezusa: wielu z nich, w tym prawie wszyscy apostołowie, czyli najwierniejsi uczniowie Pana, zostało zamordowanych. Wkrótce jednak chrześcijanie zaczęli przeważać nad wyznawcami pogańskich religii, istniejących na ziemiach Rzymu. Pod koniec IV wieku cesarz Teodozjusz Wielki uznał chrześcijaństwo za jedyną legalną religię w Imperium. Od tego momentu wiara ta rozprzestrzeniała się jeszcze szybciej i przetrwała nawet rozpad Rzymu oraz wędrówki ludów germańskich. Ostatecznie chrześcijaństwo stało się religią dominującą w całej Europie, a na inne kontynenty zaczęło rozprzestrzeniać się w okresie ich kolonizacji. Dzisiaj jest wyznawaną przez około dwa i pół miliardy ludzi wiarą. Obejmuje swoim zasięgiem Europę, obie Ameryki, Afrykę Południową, Australię i Rosję.

Co po sobie pozostawili?

W I wieku naszej ery Rzymianie zburzyli drugą Świątynię, a Żydzi zostali wygnani z Palestyny. Przez dwa tysiące lat tułali się po świecie, zachowując swoją religię, język i obyczaje. Przeżyli stulecia prześladowań oraz wymordowanie 1/3 ludności podczas II Wojny Światowej. W 1948 roku powstało na nowo państwo Izrael.

Powrót do Spisu treści.