Wikipedysta:Ananas96/Starożytna Grecja - Wstęp

Grecja

Grecja była jednym z najpotężniejszych państw starożytności. Na przełomie naszej ery dzięki sile militarnej i wspaniałej kulturze zdominowała rejon Morza Śródziemnego. W VIII wieku p.n.e Grecy znali już alfabet i tworzyli państwa, swoją ojczyznę nazywali Helladą, a siebie Hellenami. Mówili jednym językiem, mieli wspólne obyczaje i czcili tych samych bogów. Przez wiele stuleci wpajali innym ludom zamiłowanie do sztuki, przekazywali wspaniałe osiągnięcia z dziedziny architektury i uczyli innych form sprawowania rządów. Potem potęga Grecji załamała się i kraj podupadł, jednak wiele jego osiągnięć przetrwało. Jednak współczesna cywilizacja zachodnia w dużej mierze opiera się na elementach kultury helleńskiej.

W jedności siła

Położenie Grecji w 550r p.n.e.

Hellenowie zjawili się na ziemiach późniejszej Grecji w II tysiącleciu p.n.e. Początkowo dzielili na różne plemiona, z których główne to: Achajowie, Jonowie i Dorowie. Ci ostatni przypuszczalnie byli najpóźniej i wyparli Achajów oraz Jonów na południe ku Morzu Śródziemnemu. Jednak od VIII w. p.n.e. dzięki wypracowaniu jednego języka i kulturowych tradycji takich jak mitologia czy igrzyska wzmacniało się poczucie jedności wszystkich ludów i wzrastała potęga cywilizacji helleńskiej. Do zjednoczenia i rozkwitu miast-państw (polis) doszło jednak w V w. p.n.e. - wobec konieczności walki ze wspólnym wrogiem, Persami.

Tradycja i oryginalność

Grecka kultura miała wielką siłę oddziaływania, ale do jej rozpowszechnienia przyczynili się także przedstawiciele innych narodów. Poznano ją w odległych krajach m. in. dzięki podbojom macedońskiego władcy Aleksandra Wielkiego w IVw. p.n.e.

U podstaw cywilizacji greckiej leżały starsze kultury, takie jak mykeńska, stworzona przez Achajów, która załamała się w wyniku najazdu Dorów w XII-XIIw. p.n.e. Jednym z przełomowych epizodów tego okresu była wojna trojańska. O tych wydarzeniach opowiadają wybitne dzieła Homera - "Iliada i "Odyseja". Zostały one jednak napisane później- w okresie archaicznym, który wyznacza szczytowy okres w rozwoju kultury greckiej i helleńskiej. W tym czasie powstawały pierwsze dzieła literackie (najpierw śpiewane, potem jednak recytowane) i narodziły się filozofia oraz nauka grecka. Sztuka była silnie związana z tradycjami, wierzeniami i stylem życia mieszkańców tego regionu świata - np. poematy opisywały przełomowe momenty w życiu społeczności.

Grecy w swojej kulturze mieli także zwyczaj spędzania czasu na ucztach. Bardzo to lubili, ale nie była to jednak rozrywka dla wszystkich. Bowiem uczty odbywały się w domach bogatych obywateli. Obowiązkiem gospodarza było zaproszenie na takie spotkanie znanych i ciekawych ludzi. Po zaspokojeniu głodu prowadzili długie dyskusje na tematy polityczne, poglądy rożnych filozofów, dzieła malarzy lub nowe poematy filozofów.

Kolebka demokracji

Do cech demokracji ateńskiej należał ostracyzm, czyli tajne głosowanie w którym niewygodnych politycznie obywateli skazywano na wygnanie. Ich imiona zapisywano na na glinianych skorupkach.

Gliniane skorupki na których zapisywano imina nazywany ostrakonami.

W Grecji rozwinął się wyjątkowy system rządów zwany demokracją, który z pewnymi zmianami obowiązuje do dziś w wielu krajach świata. Oznacza model państwa rozumianego jako wspólnota obywateli, mających prawo głosu w wyborach. Demokracja narodziła się w jednym z głównych greckich polis - Atenach.

Odkrywcy, handlarze, kupcy

Grecy byli ludem bardzo aktywnym. Od najdawniejszych czasów tamtejsi żeglarze odpływali z kraju aby odkrywać nowe lądy. W zamorskich państwach nawiązywali kontakty handlowe, wymieniając wino, oliwę i przedmioty artystyczne na zboże, drewno oraz kość słoniową. W dziejach Hellady dochodziło też do większych migracji ludności, powodowanych np. krwawymi wojnami. Przykładem jest wielka kolonizacja grecka z VIII-VIw. p.n.e. Objęła ona między innymi tereny Włoch i rejony nad Morzem Czarnym.

Ateny i Sparta

Na terenie dzisiejszej Grecji można zobaczyć wiele ruin starożytnych teatrów lub świątyń. Na zdjęciu Akropol.

W Grecji istniało wiele miast-państw, jednak najpotężniejszymi były Ateny oraz Sparta, które mogły poszczycić się odmienną sztuką oraz stylem życia, a także innymi metodami wychowania młodzieży i prowadzenia wojen. W Atenach panowała demokracja. Rządzona przez królów Sparta odznaczała się surowym wojskowym rygorem, np. dzieci już od 7 roku życia przygotowywano w koszarach do walki z wrogami. Oba polis pozostawały w ciągłym konflikcie, zjednoczyły się dopiero w Vw. p.n.e. w czasie wojen z Persami. Atenom udało się jednak przejąć dominację dzięki założeniu Związku Morskiemu (478-477r. p.n.e.) Za czasów Peryklesa (500-429r p.n.e.) stały się centrum kulturowym i umysłowym Hellady. Działali tam wielcy myśliciele (Sokrates), architekci i rzeźbiarze (Fidiasz). Później Ateny uległy Sparcie w wojnie peloponeskiej, ale pozostały ważnym ośrodkiem kultury - w IVw. p.n.e. powstała tam słynna Akademia Platońska.

Misteria, igrzyska, teatr

Teatr grecki wybudowany w Dodonie.

Grekom zawdzięczamy mnóstwo wspaniałych osiągnięć kulturowych. Wiele z nich przetrwało (choć w nieco zmienionej formie) do dziś, np. Igrzyska olimpijskie, czyli rozgrywane cyklicznie zawody sportowe (od 776r. p.n.e. odbywające się co cztery lata). Igrzyskom pierwotnie towarzyszyły występy poetów, muzyków i śpiewaków, współcześnie już nie praktykowane. W Helladzie narodziła się też tradycja misteriów - kultów religijnych dostępnych dla wtajemniczonych, związanych z różnymi obrzędami. Do najważniejszych należały orfickie i dionizyjskie. Z tych drugich wywodzi się teatr, kolejne wciąż obecne w naszej kulturze osiągnięcie Greków.

Wojny perskie i podbój macedoński

Perskie najazdy w V w. p.n.e. zmusiły Hellenów do mobilizacji i zjednoczenia sił. Do najważniejszych bitew greckich należy starcie pod Maratonem oraz późniejsze w wąwozie pod Termopilami, gdzie w wyniku obrania świetnej strategii - 300 hoplitów powstrzymywało kilka dni napór tysięcy nieprzyjaciół, dzięki czemu helleńska flota mogła przygotować się do zwycięskiej walki pod Salaminą. Wojny Perskie choć wygrane przez Greków, zrujnowały kraj. W IV w. p.n.e. znaczna część państwa znalazła się pod kontrolą Macedończyków pod wodzą Filipa II, a potem Aleksandra Wielkiego. Ostateczny kres świetności Hellady datuje się na 146r. p.n.e., kiedy podbili ją Rzymianie. Przejęli oni wiele greckich osiągnięć cywilizacyjnych.