Wikipedysta:Arcxjo/Brudnopis

Esperanto - kurs podstawowy

Spis treściZawartość kursu • Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Dodatki


Saluton! Na pierwszej lekcji esperanto nauczycie się:

  • podstawowych zwrotów grzecznościowych,
  • końcówek poszczególnych części mowy i liczby mnogiej,
  • podstawowych czasowników,
  • zaimków osobowych.

Przed rozpoczęciem lekcji zalecamy zapoznać się z wprowadzeniem.

Unua dialogo - Pierwszy dialog

edytuj

Lidia, młoda studentka z Łodzi, napotyka przypadkiem swojego znajomego z Niemiec, Karla, który pomagał jej w nauce esperanto.

 
Esperanto
 
Dialog
DialogoSaluton!
Lidja: Saluton, Karlo! Kiel vi fartas?

Karlo: Bonan tagon! Mi fartas bone, kaj vi?
Lidja: Mi ankaŭ fartas bone. Dankon por la helpo!
Karlo: Nedankinde. Pardonu, mi nun devas iri.
Lidja: Adiaŭ, Karlo.

Karlo: Adiaŭ, ĝis morgaŭ.
 
Esperanto
 
Słownictwo
VortaroSaluton!
Podstawowe zwroty grzecznościowe

saluton

bonan matenon
bonan tagon
bonan vesperon
bonan nokton

Kiel vi fartas?
Mi fartas bone.
Kaj vi?
ankaŭ
Dankon por la helpo.
Nedankinde.
Pardonu!
Mi nun devas iri.

adiaŭ
ĝis morgaŭ
ĝis revido

ĝis poste

cześć

dzień dobry (używane rano, dosł. dobrego poranka)
dzień dobry (używane głównie po południu)
dobry wieczór
dobranoc

Jak się miewasz?
Miewam się dobrze.
A ty?
również, także
Dzięki za pomoc.
Nie ma sprawy. (dosł. Nie warte podzięki)
Wybacz!
Właśnie muszę iść.

żegnaj, bywaj
do jutra
do zobaczenia

do potem

Dua dialogo - Drugi dialog

edytuj

Lidia odwiedza swojego nowego profesora, by pożyczyć od niego książkę. Profesor okazał się być esperantystą.

 
Esperanto
 
Dialog
DialogoBonvenon!
Lidja: Bonan tagon, profesoro. Mi estas Lidja.

Profesoro: Bonvenon! Mi nomiĝas Tadeo Brudziński. Mi alvenis hieraŭ el Varsovio. Kio okazas?
Lidja: Mi volas prunti libron.

Profesoro: Bone! Mi pruntos iun!
 
Esperanto
 
Słownictwo
VortaroBonvenon!
Pierwsze spotkanie

bonvenon

profesoro
Mi estas ...
Mi nomiĝas ...
Mi alvenis el ...
hieraŭ
Varsovio
Moskvo
Berlino
Kio okazas?
Mi volas prunti libron.

Mi pruntos iun!

witaj

profesor
Jestem ...
Nazywam się ...
Przyjechałem/przybyłem z ...
wczoraj
Warszawa
Moskwa
Berlin
Co się dzieje?
Chcę pożyczyć książkę.

Pożyczę jakąś!

Teksto - Tekst

edytuj

Lidia korepsonduje ze swoją nową koleżanką Marią z Litwy, którą poznała przez internet.

 
Esperanto
 
Tekst
Tekstoletero
Saluton, Maria!

Mi nomiĝas Lidja. Kiel vi fartas? Mi venas el Pollando. Mi loĝas en Lodzo. Mi estas polino kaj studentino. Ĉu vi estas studentino? Ĉu ni estos amikoj? Mi ne estas vegetarano. Esperanto estas facila lingvo.

Kore,
Lidja
 
Esperanto
 
Słownictwo
Vortaroletero
Pierwszy list

Mi venas el ...

Mi loĝas en ...
Pollando
Litovio
Lodzo
polo
polino
studento
studentino
Ĉu vi estas ... ?
Ĉu ni estos ... ?
Mi ne estas ...
amikoj
vegetarano
kiel vi
kore

amike

Pochodzę z ...

Mieszkam w ...
Polska
Litwa
Łódź (miasto)
polak
polka
student
studentka
Czy ty jesteś ... ?
Czy my będziemy ... ?
Ja nie jestem ...
przyjaciele
wegetarianin
jak ty
serdecznie (dodawane na końcu listu)

przyjacielsko (dodawane na końcu listu)

Gramatiko - Gramatyka

edytuj

Finaĵoj - Końcówki

edytuj

W esperanto każda część mowy otrzymuje odpowiednią sobie końcówkę.

 
Esperanto
 
Gramatyka
Gramatikofinaĵoj
Część mowy Końcówka Przykład Polskie znaczenie
Rzeczownik -o bono dobro
Przymiotnik -a bona dobry
Przysłówek -e bone dobrze

Rzeczowniki nazywają rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, itp., przymiotniki opisują rzeczowniki, a przysłówki opisują czasowniki.

Jak widzimy na powyższym przykładzie, dodanie innej końcówki do dowolnego rdzenia wyrazowego zmienia jego znaczenie. Dzięki temu wystarczy, że nauczymy się tylko tych rdzeni (morfemów) i funkcji końcówek, by być w stanie porozumiewać się płynnie w języku.

 
Esperanto
 
Gramatyka
Gramatikosenfinaĵaj vortoj
Przykład Polskie znaczenie Przykład z końcówką Polskie znaczenie
kontraŭ przeciw, naprzeciwko kontraŭa przeciwny
krom oprócz krome poza tym, co więcej

Personaj pronomoj - Zaimki osobowe

edytuj

Zaimki osobowe to części mowy określające różne osoby (np. ja, ty, on), zastępujące często rzeczownik.

 
Esperanto
 
Gramatyka
Gramatikopersonaj pronomoj
Liczba pojedyncza

Zaimek l.p. Polski odpowiednik
mi ja
vi ty
li, ŝi, ĝi on, ona, ono
Liczba mnoga

Zaimek l.mn. Polski odpowiednik
ni my
vi wy
ili oni, one


Zaimek zwrotny si
Zaimek bezosobowy oni

Warto zauważyć dwie rzeczy: po pierwsze, zaimek 2 os. liczby mnogiej (wy) i pojedynczej (ty) jest identyczny – vi. Można się jednak czasami spotkać z formą ci oznaczającą drugą osobę liczby pojedynczej (ty), jednak w zasadzie tylko jeśli odnosimy się do kogoś emocjonalnie, tj. pieszczotliwie lub z miłością, albo też w drugą stronę - z pogardą (np. ci kanajlo! - ty kanalio!).

Po drugie, w przypadku 3 os. l.p. mamy w zasadzie wyróżnione trzy rodzaje. Oczywiście w esperanto nie ma kategorii rodzaju (jak np. w języku niemieckim), a zaimków tych używa się podobnie jak w języku angielskim, tj. naturalnie. Jeśli widzimy człowieka lub zwierzę płci męskiej bądź żeńskiej, użyjemy li lub ŝi. Jeżeli patrzymy na nieożywiony przedmiot, jakieś pospolite obiekty, którym nie przypisuje się żadnej płci, użyjemy ĝi.

Verbo - Czasownik

edytuj

Czasownik jest częścią mowy opisującą czynności. Wszystkie czasowniki w esperanto odmieniają się regularnie według jednego schematu.

 
Esperanto
 
Gramatyka
Gramatikoverbo
Bezokolicznik Polskie znaczenie Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas przyszły
loĝi mieszkać loĝas loĝis loĝos
esti być estas estis estos

Sintakso - Składnia

edytuj

W zdaniu esperanckim dopełnienie bliższe (tj. to, co jest obiektem wykonywanej czynności, np. w zdaniu Marysia gotuje kaszę kasza jest dopełnieniem) otrzymuje końcówkę -n, nazywaną biernikiem (akuzativo). Dzięki temu szyk zdania w esperanto jest w zasadzie dowolny

  • Mi ŝatas EsperantonLubię esperanto.
  • Esperanton mi ŝatas – Lubię esperanto. Sens zdania pozostał taki sam, gdyż końcówka biernika została przy tym samym wyrazie.
  • Mi manĝas kokonJa jem kurczaka.
  • Min manĝas koko – Kurczak je mnie. Przenieśliśmy końcówkę biernika, co zupełnie zmieniło charakter zdania.

Ekzercoj - Ćwiczenia

edytuj

Ćwiczenie 1. Dodaj odpowiednie końcówki w puste miejsca.

A) Mi fartas bon_!
B) Mi nun est__ en Brazilo.
C) Vi estas bon_ amiko.
D) Litovi_ estas lando.