Lidia, młoda studentka z Łodzi, napotyka przypadkiem swojego znajomego z Niemiec, Karla, który pomagał jej w nauce esperanto.
Dialogo – Saluton!
Lidja: Saluton, Karlo! Kiel vi fartas?
Karlo: Bonan tagon! Mi fartas bone, kaj vi? Lidja: Mi ankaŭ fartas bone. Dankon por la helpo! Karlo: Nedankinde. Pardonu, mi nun devas iri. Lidja: Adiaŭ, Karlo.
Kiel vi fartas?
Mi fartas bone.
Kaj vi?
ankaŭ
Dankon por la helpo.
Nedankinde.
Pardonu!
Mi nun devas iri.
adiaŭ
ĝis morgaŭ
ĝis revido
ĝis poste
cześć
dzień dobry (używane rano, dosł. dobrego poranka)
dzień dobry (używane głównie po południu)
dobry wieczór
dobranoc
Jak się miewasz?
Miewam się dobrze.
A ty?
również, także
Dzięki za pomoc.
Nie ma sprawy. (dosł. Nie warte podzięki)
Wybacz!
Właśnie muszę iść.
żegnaj, bywaj
do jutra
do zobaczenia
do potem
Wśród esperantystów istnieje tradycja esperantyzacji swoich imion (lecz nie nazwisk). Stąd Lidia nazywa się Lidja, a Karl Karlo. Zazwyczaj męskie imiona esperanckie kończą się na -o, zaś żeńskie na -a. Listę większości zwyczajowych imion można znaleźć na esperanckiej Wikipedii.
Lidia korepsonduje ze swoją nową koleżanką Marią z Litwy, którą poznała przez internet.
Teksto – letero
Saluton, Maria!
Mi nomiĝas Lidja. Kiel vi fartas? Mi venas el Pollando. Mi loĝas en Lodzo. Mi estas polino kaj studentino. Ĉu vi estas studentino? Ĉu ni estos amikoj? Mi ne estas vegetarano. Esperanto estas facila lingvo.
Kore, Lidja
Vortaro – letero
Pierwszy list
Mi venas el ...
Mi loĝas en ...
Pollando
Litovio
Lodzo
polo
polino
studento
studentino
Ĉu vi estas ... ?
Ĉu ni estos ... ?
Mi ne estas ...
amikoj
vegetarano
kiel vi
kore
amike
Pochodzę z ...
Mieszkam w ...
Polska
Litwa
Łódź (miasto)
polak
polka
student
studentka
Czy ty jesteś ... ?
Czy my będziemy ... ?
Ja nie jestem ...
przyjaciele
wegetarianin
jak ty
serdecznie (dodawane na końcu listu)
Jak widzimy na powyższym przykładzie, dodanie innej końcówki do dowolnego rdzenia wyrazowego zmienia jego znaczenie. Dzięki temu wystarczy, że nauczymy się tylko tych rdzeni (morfemów) i funkcji końcówek, by być w stanie porozumiewać się płynnie w języku.
Uwaga!
Niektóre słowa nie posiadają w ogóle końcówek (esp. senfinaĵaj vortoj). Głównie są to przyimki, spójniki i niektóre przysłówki. Kończą się one zazwyczaj spółgłoską bądź dwugłoską -aŭ. W pewnych okolicznościach można do nich jednak odpowiednią końcówkę dodać, o czym powiemy sobie dokładniej później.
Zaimki osobowe to części mowy określające różne osoby (np. ja, ty, on), zastępujące często rzeczownik.
Gramatiko – personaj pronomoj
Liczba pojedyncza
Zaimek l.p.
Polski odpowiednik
mi
ja
vi
ty
li, ŝi, ĝi
on, ona, ono
Liczba mnoga
Zaimek l.mn.
Polski odpowiednik
ni
my
vi
wy
ili
oni, one
Zaimek zwrotny
si
Zaimek bezosobowy
oni
Warto zauważyć dwie rzeczy: po pierwsze, zaimek 2 os. liczby mnogiej (wy) i pojedynczej (ty) jest identyczny – vi. Można się jednak czasami spotkać z formą ci oznaczającą drugą osobę liczby pojedynczej (ty), jednak w zasadzie tylko jeśli odnosimy się do kogoś emocjonalnie, tj. pieszczotliwie lub z miłością, albo też w drugą stronę - z pogardą (np. ci kanajlo! - ty kanalio!).
Po drugie, w przypadku 3 os. l.p. mamy w zasadzie wyróżnione trzy rodzaje. Oczywiście w esperanto nie ma kategorii rodzaju (jak np. w języku niemieckim), a zaimków tych używa się podobnie jak w języku angielskim, tj. naturalnie. Jeśli widzimy człowieka lub zwierzę płci męskiej bądź żeńskiej, użyjemy li lub ŝi. Jeżeli patrzymy na nieożywiony przedmiot, jakieś pospolite obiekty, którym nie przypisuje się żadnej płci, użyjemy ĝi.
W zdaniu esperanckim dopełnienie bliższe (tj. to, co jest obiektem wykonywanej czynności, np. w zdaniu Marysia gotuje kaszę kasza jest dopełnieniem) otrzymuje końcówkę -n, nazywaną biernikiem (akuzativo). Dzięki temu szyk zdania w esperanto jest w zasadzie dowolny
Mi ŝatas Esperanton – Lubię esperanto.
Esperanton mi ŝatas – Lubię esperanto. Sens zdania pozostał taki sam, gdyż końcówka biernika została przy tym samym wyrazie.
Mi manĝas kokon – Ja jem kurczaka.
Min manĝas koko – Kurczak je mnie. Przenieśliśmy końcówkę biernika, co zupełnie zmieniło charakter zdania.