Wikipedysta:Sniper89/Brudnopis/Węglowodory/Alkany

Alkany

Cząsteczki alkanów

Poniższa tabela przedstawia alkany mające od 1 do 10 atomów węgla w cząsteczce:

Nazwa	Wzór sumaryczny
Metan	CH4
Etan	C2H6
Propan	C3H8
Butan	C4H10
Pentan	C5H12
Heksan	C6H14
Heptan	C7H16
Oktan (benzyna)	C8H18
Nonan	C9H20
Dekan	C10H22

Izomeria alkanów

Wzór strukturalny:

		4CH3
		|
CH3	-	3CH	-	2CH	-	CH3
				|
				1CH3

Kolorem pomarańczowym oznaczono łańcuch główny. Łańcuch główny to zawsze możliwie najdłuższy ciąg atomów w cząsteczce. Kolorem zielonym natomiast oznaczono podstawniki. Podstawniki to wszystkie cząsteczki przyłączone do łańcucha głównego.

Numery przy cząsteczkach w łańcuchu głównym to liczby oznaczające kolejność poszczególnych cząsteczek w łańcuchu. Numerację rozpoczynamy zawsze od strony, po której pierwszej występuje dowolny podstawnik, tutaj mogła to być strona dowolna.

Nazewnictwo

Cząsteczki węglowodorów zawsze tak, aby jako ostatni element występowała nazwa łańcucha głównego, a pozostałe elementy były nazwami podstawników ułożonymi w porządku alfabetycznym. Zgodnie z powyższym przykładem:

dietylobutan
butan – łańcuch główny to butan
etylo – podstawnik etylowy
di- – występowanie dwóch podstawników etylowych

Jeżeli w cząsteczce mamy kilka rodzajów takich samych podstawników, przed nazwą każdego z nich dodajemy wtedy przedrostek „di-”.

Jeżeli w cząsteczce mamy podstawniki: jeden etylowy przy piątym atomie, dwa metylowe przy pierwszym i trzecim atomie łańcucha głównego i trzy propylowe przy drugim, siódmym i dziewiątym atomie, a łańcuch główny to cząsteczka nonanu, pełna nazwa to wtedy:

5 – etylo – 1, 3 – dimetylo – 2, 7, 9 – tripropylobutan
alfabetycznie: E (etylo), M (metylo), P (propylo)

Właściwości alkanów

W warunkach normalnych:

Gazy	Metan, etan, propan i butan (czyli cztery pierwsze alkany).
Ciecze	Alkany mające w swojej cząsteczce od 5 do 16 atomów węgla są cieczami.
Ciała stałe	Ciałami stałymi są wszystkie alkany mające w swojej cząsteczce 17 lub więcej atomów węgla.

Wszystkie alkany są palne, jednak w różnych stopniach (jedne bardziej, drugie mniej).

Spalanie całkowite	CO2 + H2O
Półspalanie	CO + H2O
Spalanie niecałkowite	C + H2O

Przykład: 2C₄H₂O + O₂ -> 19CO + 20H₂O

Produktem półspalania metanu (przy obecności katalizatora) jest gaz syntezowy (2CO + 4H₂).

Wszystkie alkany ulegają także reakcji substytucji (podstawienia) polegającej w ich przypadku na tym, że jeden z atomów wodoru alkanu zostaje zastąpiony atomem chloru z chlorowca (chlorowce to m.in. Cl - Cl, Br - Br).

Przykład: Produktami reakcji cząsteczki metanu z cząsteczką chlorowca są cząsteczka chlorometanu oraz cząsteczka chlorowodoru (cząsteczka metanu "wymienia się" z cząsteczką chlorowca atomem).

Warto zobaczyć: chlorometan, trichlorometan, tetrachlorometan.