Wolna przedsiębiorczość/Typy osobowości a umiejętności przedsiębiorcze
Z tego rozdziału dowiesz się:
- c� zym się różni bycie przedsiębiorczym od bycia przedsię-
biorcą, • co trzeba zrobić, żeby zostać skutecznym przedsiębiorcą, • co nam może pomóc w byciu przedsiębiorcą, • jakie są typy osobowości. Najważniejsze pojęcia: przedsiębiorczość, typy osobowości Przedsiębiorczość i przedsiębiorca Czy każdy może zostać przedsiębiorcą? Wszystko zależy od tego, jak będziemy to pojęcie rozumieć. W rozdziale 30 stwierdziliśmy, że w każ- dej działalności człowieka kryje się element przedsiębiorczości: w swo- ich działaniach staramy się być przedsiębiorczy, czyli odkrywać trafne i skuteczne drogi postępowania. Jednocześnie przedsiębiorca (biznesmen) to pojęcie węższe, określające osobę, która ma pomysł na realizację kon- kretnego rynkowego planu – wytworzenie produktu pożądanego przez klientów. W tym znaczeniu nie każdy może być przedsiębiorcą i nie każdy przedsiębiorcą będzie bez względu na to, co sugerują poradniki. Jak uczy nas teoria ekonomii i teoria przedsiębiorczości, przedsiębior- ca to osoba, która działa w warunkach niepewności i próbuje wytworzyć nową wartość ekonomiczną – stworzyć dobro, które zostanie zakupione, a następnie z satysfakcją skonsumowane przez klientów (dzięki czemu będą oni gotowi znów nabyć dany produkt). Jest to w zasadzie jedyna miarodajna cecha, która charakteryzuje przedsiębiorcę. Pozwala mu bowiem odnajdy- wać takie produkty, które zainteresują klientów, a przynajmniej próbować to robić (ponieważ przedsiębiorca może również ponieść porażkę i straty). Czy takie odnajdywanie to umiejętność, której można się nauczyć niczym wzorów matematycznych? Niestety nie. Wbrew sugestiom prezentowanym podczas niektórych kursów czy w książkach skuteczna przedsiębiorczość248 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce nie jest umiejętnością, której da się wyuczyć (zob. ramkę). Nie sposób jej nabyć nawet na studiach. W szkołach i na kursach możemy przyswoić sobie pewną część wiedzy sprzyjającej działaniom przedsiębiorczym, nie będzie ona jednak źródłem przedsiębiorczego sukcesu. Politechnika może wykształcić dobrego inżyniera, a uniwersytet medyczny – lekarza, próżno jednak szukać analogicznego przypadku w zawodzie przedsiębiorcy. Diagram 17. Czynniki wpływające na przedsiębiorczość Kreatywność Kultura Wiedza PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Kapitał Instytucje Charakter przedsiębiorcy Źródło: opracowanie własne. Jakiej wiedzy sprzyjającej przedsiębiorczości jesteśmy w stanie się na- uczyć? Możemy nauczyć się tego wszystkiego, co ułatwia prowadzenie biznesu i jego organizację, na przykład efektywnego zarządzania czasem. Trudno zaprzeczyć, że aby odnieść sukces, przedsiębiorca musi właściwie gospodarować zasobami, które posiada, zwłaszcza swoim czasem. Są róż- ne metody, które pozwalają na poprawienie samoorganizacji. Można także36. Typy osobowości a umiejętności przedsiębiorcze 249 nauczyć się fachowej obsługi klienta, poznać zasady zarządzania procesa- mi w przedsiębiorstwie oraz zarządzania ludźmi itd. (m.in. tego uczą fir- my konsultingowe doradzające, jak skutecznie prowadzić biznes). Podobnie w pracy można zdobyć wiele korzystnych doświadczeń, które będą ułatwiać działalność przedsiębiorczą. Te doświadczenia, być może, usprawnią pro- wadzenie działalności, ale nigdy nie dadzą pewności, że odniesiemy sukces. W mediach możemy współcześnie spotkać programy w rodzaju „Ku- chennych rewolucji”, w których doświadczeni eksperci w danej dziedzinie doradzają przedsiębiorcom mającym problemy w prowadzeniu działalności. Są programy o prowadzeniu hoteli, zakładów fryzjerskich i restauracji. Po- daje się tam wiele cennych wskazówek, które sugerują właścicielom biznesu, co w swojej działalności robią nie tak, jak powinni, i co muszą poprawić. Programy takie najczęściej kończą się opowieścią o znaczącej i zauważalnej poprawie jakości oferowanego produktu. W rzeczywistości połowa tych biz- nesów – według różnych szacunków – i tak potem upada, mimo ogromnych i efektownych transformacji, które możemy oglądać na ekranie. Israel Kirzner [wym. izrael kircner], jeden z najwybitniejszych teo- retyków przedsiębiorczości, otrzymał za swoją działalność Global Award for Entrepreneurship Research [wym. global ałord for on- troproniurszip risercz, znaczenie: globalna nagroda za badania nad przedsiębiorczością] – nagrodę, którą przyznaje się m.in. za promo- wanie przedsiębiorczości i rozwiązań, sprzyjających przedsiębior- czości. W wykładzie, który wygłosił podczas uroczystości wręczania nagrody, stwierdził: „Moje prace nie mają nic do powiedzenia na temat skutecznej przed- siębiorczości. Moje prace analizowały nie naturę talentów potrzeb- nych do przedsiębiorczego sukcesu, nie wskazówki dla przyszłych skutecznych przedsiębiorców, lecz naturę procesu rynkowego, który uruchamiają przesiębiorcze decyzje (te skuteczne i nieskuteczne!)”. Dlatego warto pamiętać, że nauczenie się tego, czym przedsiębior- czość jest, to jedna sprawa, ale wątpliwe twierdzenie, że przedsię- biorczości da się nauczyć, tak jak da się nauczyć biologii czy chemii, to sprawa zupełnie inna. Źródło: Israel Kirzner, The alert and creative entrepreneur: a clarification, „Small Business Economics”, 32, 2 (2009), s. 145–146.250 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce Przedsiębiorczość nie jest wobec tego wiedzą, której można się wy- uczyć. Bycie skutecznym przedsiębiorcą nie jest też powiązane z inteligen- cją czy genami a niebagatelną rolę odgrywa także otoczenie przedsiębior- stwa i przyjazność instytucjonalna (zob. rozdział 33). Ty p y o s o b o w o ś c i Przedsiębiorczość nierzadko traktowana jest w historii gospodarczej jako pewna postawa, rola, którą ktoś odgrywa w procesie przemian spo- łecznych. Dlatego rodzi się pokusa, aby taką postawę ściśle zaklasyfikować i odnieść do konkretnych ludzkich charakterystyk. Stąd pomysł odwo- łania się do podziału na typy osobowości. Pierwsze klasyfikacje osobo- wości, wywodzące się od praojca współczesnej medycyny – Hipokratesa, dzieliły ludzi na impulsywnych i głośnych choleryków, spokojnych i bez- troskich sangwiników, rozważnych i niechętnych do działań flegmatyków oraz nerwowych i pesymistycznych melancholików. Współcześnie stosuje się wiele różnych klasyfikatorów typów osobo- wości. Popularnym w świecie biznesu przykładem jest wskaźnik typu oso- bowości Myers-Briggs Type Indicator [wym. majers brigs tajp indikejtor] (MBTI). Wskaźnik ten został opracowany na podstawie prac wybitnego XX-wiecznego psychologa i psychiatry Carla Gustava Junga. MBTI ocenia preferencje ludzi w czterech kategoriach odbierania rzeczywistości. Każdą osobę można zaklasyfikować jako: 1. introwertyka (oznaczanego literą „I”), czerpiącego energię z pozostawa- nia w samotności lub w wąskim kręgu najbliższych, albo ekstrawertyka („E”), preferującego duże zbiorowiska ludzi i lubiącego poznawać nowe osoby. 2. preferującą poznanie (Sensing – „S”) i opierającą się na twardych da- nych albo zwolennika intuicji (Intuition – „N”), czyli widoku z lotu ptaka i dalekosiężnych wizji. 3. myślącą (Thinking – „T”) i korzystającą przede wszystkim z logiki albo czującą (Feeling – „F”) i spoglądającą na harmonię emocji zaintere- sowanych stron. 4. osądzającą ( Judging – „J”) i lubiącą planować (taka osoba chce prze- widywać z góry różne scenariusze i być na nie przygotowana) albo obser- wującą (Perceiving – „P”), czyli osobę, która woli na bieżąco modyfikować swoje zachowanie w miarę rozwoju wypadków. Takie klasyfikacje pomagają nam w refleksji nad swoimi mocnymi i słabymi stronami. Są również przydatne w szacowaniu, jaki styl pracy36. Typy osobowości a umiejętności przedsiębiorcze 251 dana osoba będzie preferować. Nie ujawniają jednak, które cechy pozwa- lają na usprawnienie działań przedsiębiorczych. Dlaczego? Po pierwsze, dlatego że poszczególne cechy osobowości mogą być zarówno wadami, jak i zaletami (wszystko zależy od umiejętności panowania nad nimi). Po drugie, dlatego że w różnych branżach wymagane są różne podejścia (inaczej musi zachowywać się przedsiębiorca zarządzający fabryką sa- mochodów, inaczej właściciel sklepu). Po trzecie, co istotne, badania po- kazują, że osobowość człowieka może się zmieniać. Dlatego nie istnieje uniwersalny przepis na skutecznego przedsiębiorcę. Mimo że ścisłe doprecyzowanie nie jest możliwe, w literaturze spe- kuluje się na temat cech, które statystycznie mogą sprzyjać skutecznej działalności przedsiębiorczej. Wśród nich wymienia się chęć dążenia do realizacji wyznaczonego celu i dostateczne samozaparcie w tym działa- niu, zdolność do adekwatnej interakcji z ludźmi wraz ze zdolnością roz- poznawania ich zachowań, gotowość do podjęcia odpowiedniego ryzyka, umiejętność uczenia się i rewizji nieudanych decyzji, pracowitość oraz obowiązkowość, pasję oraz zdolność zarażania nią innych.
Pytania i zadania
edytuj- Czy można być przedsiębiorczym, nie będąc przedsię-
biorcą? Uzasadnij odpowiedź.
- Spróbuj ocenić swój typ osobowości.
- Jakich rzeczy, które mogłyby pomóc w działalności przed-
siębiorczej, można się nauczyć?
- Czy przedsiębiorczości można się nauczyć? Uzasadnij
odpowiedź.
Wymień kilku przykładowych przedsiębiorców z róż- nych dziedzin i zastanów się, jakie cechy osobowościo- we są im przydatne.
- Spróbuj się zastanowić, czy w swojej skrajnej postaci ce-
chy powszechnie uznawane za pozytywne nie mogą się okazać wadami.
- Przeanalizuj diagram 17. Spróbuj się zastanowić, na któ-
re z wymienionych tam czynników masz wpływ. Nad czym powinieneś/powinnaś pracować, gdybyś chciał/a zostać przedsiębiorcą?