Esperanto/Rzeczownik

W esperanto rzeczowniki kończą się na literę -o. Końcówkę rzeczownika można opuścić i zastąpić apostrofem, ale zabieg ten charakterystyczny jest raczej dla języka artystycznego (np. poezja) niż potocznego.

• domo (dom') - dom
• homo (hom') - człowiek
• viro (vir') - mężczyzna
• hundo (hund') - pies

Liczba mnoga

Rzeczownik może występować w dwóch (jak w np. języku polskim) liczbach: pojedynczej i mnogiej. Liczbę mnogą tworzymy, dodając do liczby pojedynczej końcówkę -j, np.:

l. pojedyncza	l. mnoga
domo - dom	domoj - domy
homo - człowiek	homoj - ludzie
viro - mężczyzna	viroj - mężczyźni
hundo - pies	hundoj - psy

Rodzaj

W esperanto nie ma rodzaju gramatycznego, jak w języku polskim czy niemieckim. Występuje za to rodzaj naturalny (tak jak w angielskim):

1. r. męski - rzeczowniki określające mężczyzn
2. r. żeński - rzeczowniki określające kobiety
3. r. nijaki - pozostałe

Rodzaj rzeczownika ma znaczenie tylko wtedy, gdy chcemy dany rzeczownik zastąpić zaimkiem osobowym lub dzierżawczym - np. zamiast viro (mężczyzna) możemy powiedzieć li (on).

Można tworzyć rodzaj żeński poprzez dodanie końcówki -ino zamiast standardowej końcówki rzeczownika -o:

viro - mężczyzna	virino - kobieta
edzo - mąż	edzino - żona
kato - kot	katino - kotka

Odmiana przez przypadki

W esperanto rzeczownik odmienia się przez przypadki. Jednak nie jest ich wiele, bo tylko trzy:

1. Mianownik - z końcówką -o
2. Biernik - z końcówką -on
3. Przyimkowy - z przyimkiem i końcówką -o (tak jak w mianowniku).

Najbardziej popularnym przypadkiem jest przypadek przyimkowy, gdyż jeżeli już w zdaniu występuje jakiś przyimek przed rzeczownikiem to niejako ten przyimek określa właściwy przypadek (trochę podobnie np.: do języka angielskiego, hiszpańskiego, włoskiego czy francuskiego). Czyli generalnie nie trzeba się zastanawiać nad właściwym przypadkiem, bo jest on określony przez przyimek. Ale co ze zdaniami w języku polskim, w których nie ma przyimka przed rzeczownikiem a rzeczownik występuje w jakimś przypadku? Wtedy z pomocą może przyjść poniższa tabela, która podpowiada jaki przyimek wtedy wybrać:

Polski przypadek	domo - dom	domoj - domy
Mianownik (kto? co?)	domo	domoj
Dopełniacz (kogo? czego?)	de domo	de domoj
Celownik (komu? czemu?)	al domo	al domoj
Biernik (kogo? co?)	domon	domojn
Narzędnik (kim?, czym?)	per domo	per domoj

Jeszcze raz należy podkreślić, że przyimki z powyższej tabeli stosujemy dopiero wtedy jeśli nie ma w (polskim) zdaniu przyimka, który można by przetłumaczyć, i który określi przypadek. Drugą ważną sprawą jest to by pamiętać pytania o biernik (kogo? co?), który dość często występuje.

Uwaga: czasownik esti (być) mimo, że w języku polskim często stosuje się narzędnik to w języku esperanto wymaga mianownika. Np. Jestem (kim? czym?) lekarzem => Mi estas sanigisto, a nie: mi estas per sanigisto

Podsumowując. W pierwszej kolejności szukamy przyimka, następnie sprawdzamy czy biernik, potem poszukujemy odpowiedniego przyimka w tabelce. "Służbowe" przyimki mają swoje znaczenie i tak: de znaczy od, ode; al - do, w kierunku czegoś; per - za pomocą czegoś. Więcej o przyimkach w rozdziale im poświęconym.

Uwaga: Należy pamiętać, że także wyraz taki jak kio (co) również ulega odmianie (także przez biernik), więc np. zdanie: co robisz? należy tłumaczyć jako: kion vi faras? a nie: kio vi faras?. Wynika to z faktu, że w języku polskim pytanie co? jest w mianowniku i bierniku. Natomiast w j. esperanto jest to kio? w mianowniku i kion? w bierniku. (Właśnie dla tego na j. polskim wbijają do głowy, by zadawać oba pytania tj. kto? co? dla mianownika i kogo? co? dla biernika).

Przykłady

• Mi iras kun amiko. (nie: mi iras per amiko) - Idę z kolegą.
• Mi vidas amikon. - Widzę kolegę.
• Li estas stiristo. (nie: li estas per stiristo) - On jest kierowcą.
• Mi zorgas pri avino. - Opiekuję się babcią. / Troszczę się o babcię.