Język pruski dla początkujących/Lekcja1

Lakciōni 1

Fonetyka języka pruskiego

Alfabet pruski składa się z liter:
A a - wymawiana tak samo jak polskie a.
Ā ā - jest to długie a. Wymawia się je długo, a w brzmieniu powinna być czymś między a oraz o.
B b - tak samo jak w polskim.
C c - również tak samo.
D d - jak wyżej.
Ḑ ḑ - jest to miękkie d. Wymawia się to mniej więcej jak dj
E e - litera ta zmiękcza poprzedzającą ją spółgłoskę i brzmi jak głoska pomiędzy a i e, lecz bardziej zbliżona do a. Przykład: genā - kobieta wymawiamy jak gianaa.
Ē ē - długie e. W wymowie jak pośrednia forma między i oraz e.
F f - wymowa jak w języku polskim. Litera występuje w internacjonalizmach.
G g - jak w polskim
Ģ ģ - miękkie g. Wymawiamy jak gj.
H h - wymowa jak w polskim. Występuje w zapożyczeniach.
I i - wymowa jak w polskim.
Ī ī - długie i. Wymowa jak polskie i, lecz dwa razy dłużej.
J j - tak samo jak w polskim
K k - jak w polskim
Ķ ķ - wymawiamy jak ki
L l - zawsze jest miękkie.
M m - wymowa polska
N n - jak wyżej
Ņ ņ - wymawiamy jak polskie ń
O o - występuje rzadko, głównie w zapożyczeniach. Można wymawiać jak po polsku lub jak głoskę a
Ō ō - Długie i głębokie o.
P p - wymowa polska
R r - wymowa jak w polskim
Ŗ ŗ - wymawiamy jak rj
S s - wymowa jak po polsku
Š š - wymowa podobna do sz, lecz nieco bardziej zmiękczona
T t - jak w polskim
Ț ț - tj
U u - wymowa jak polskie u
Ū ū - długie u
W w - jedna z trudniejszych do wymowy. Forma pośrednia między w i ł. Jest to tak zwane w wargowe. W IPA głoska ta ma symbol [ʋ]. W języku polskim dolna warga dotyka górnych zębów. Pruskie w wymawiane jest poprzez zetknięcie obu warg.
Z z - jak w polskim
Ź ź - zj
Ž ž - wymowa podobna do polskiego ż

Czasami używa się liter np. è, à, ù, ì, oznaczają one, że akcentowana jest krótka samogłoska. Takiego zapisu używa się tylko w słownikach
Litery m, n, r, l zapisane z akutem (np. r̀) oznaczają, że z poprzedzającą ją samogłoską tworzą dyftong, np. ugnisar̀giskeniks, piľnintun, uńdawesniks. Taki zapis też występuje tylko w słownikach
Czasami występują w zapożyczeniach: č oraz dž. Wymawiamy kolejno jak cz i dż

Akcent

W języku pruskim akcent pada na długie samogłoski (ā, ē, ī, ō, ū), np. brāti (brat). Akcent pada również na samogłoski krótkie za którymi występuje w pisowni podwojona litera (której nie wymawia się podwójnie), np. buttan (dom), emmens (imię). Zwróć jeszcze uwagę na różnicę w wymowie akcentowanej długiej i akcentowanej krótkiej samogłoski, porównaj wymowę słów np. wīnas i winnas.
W języku pruskim jest też akcent toniczny, który występuje w dyftongach. Ma dwa rodzaje:
- ton wznoszący – używa się go w dyftongach aī, eī, aū i eū
- ton opadający – używa się go w dyftongach āi, ēi, āu i ēu

Kreska nad e w dyftongach ēi i ēu nie oznacza długiego e, tylko że akcent w dyftongu pada na pierwszą literę. Więc słowo np. kwēitis czyta się jako ['kwiajtis], skēuri jako ['skiałri].

Przykłady mówionego języka pruskiego znajdują się na stronie https://sitti.vdu.lt//prussian/spoken.htm

Odmiana słowa być

W każdym języku podstawowym słówkiem jest słowo "być". Nauczymy się odmiany tego słowa w języku pruskim.

Būtwei - być
As asma – ja jestem
Tū assei – ty jesteś
Tāns ast – on jest
Tenā ast – ona jest
Tennan ast – ono jest
Mes asmai – my jesteśmy
Jūs astei – wy jesteście
Tenēi ast – oni są
Tennas ast – one są

Jak widać, nie jest to szczególnie skomplikowane. Przykład:
As asma Pīteris - jestem Piotr
Tū assei zmūi - jesteś człowiekiem

Uwaga! Gdy orzeczeniem w zdaniu jest forma czasownika būtwei, dopełnienie jest wtedy w mianowniku.

Słowniki

Obecnie istnieją dwa najważniejsze słowniki prusko-polskie w internecie:
http://prusaspira.ez.lv/wirdeins - słownik z automatyczną odmianą słów (o odmianach w pruskim później)
http://wirdeins.prusai.org/ - słownik, w którym każde odmienialne słowo ma przyporządkowany szablon odmiany, słowo - klucz według którego odmieniamy inne podobne słowa.

W internecie jest również dostępny słownik http://prusaspira.org/wirdeins, podobnie jak pierwszy słownik również z automatyczną odmianą.

Istnieje także słownik w formie papierowej https://www.yumpu.com/xx/document/read/7849117/slownik-odbudowanego-jezyka-pruskiego-towarzystwo-naukowe-. Więcej na ten temat możecie dowiedzieć się na forum, do którego link podałem w temacie Czym jest język pruski?