Japoński/Wyrażenia czasowe w języku japońskim

System wyrażeń czasowych języka japońskiego jest mieszaniną systemu pierwotnego, wpływów chińskich oraz wpływów zachodnich. Przez użycie liczników i istnienie wielu wyrazów o tym samym znaczeniu a różnym zastosowaniu, staje się dość odległy od systemów używanych w językach europejskich.

Uwaga: w praktyce dominuje zapis - cyfry w rōmaji, reszta w kanji.

Jednostki czasu

Podstawowe jednostki czasu są podobne (zaznaczono tylko wymowy użyte do wyrażeń czasowych):

Jednostka	Kanji	Wymowa on-yomi	Wymowa kun-yomi
Rok	年	ねん (nen)	とし (tosi)
Miesiąc	月	げつ (getsu) oraz がつ (gatsu)	つき (tsuki)
Tydzień	週	しゅう (shū)
Dzień	日	にち (nichi) oraz じつ (jitsu)	か (ka) oraz ひ (hi)
Godzina	時	じ (ji)
Minuta	分	ふん (fun)
Sekunda	秒	びょう (byō)

Czas periodyczny

Czas na świecie mierzy się powtarzającymi się cyklicznie jednostkami - dniami tygodnia, dniami miesięcy, miesiącami. Podobnych określeń nie brakuje też w języku japońskim. Jednak jest tu pewna niespodzianka - z jednej strony nazwy miesięcy, skrajnie nieregularne w języku polskim, są po japońsku całkiem regularne, a z drugiej nazwy japońskich dni miesiąca są niezbyt regularne.

Miesiące

Nazwy miesięcy tworzy się za pomocą liczebnika on-yomi oraz końcówki 月 czytanej がつ (gatsu). Jest to właściwie jedyny ważny przypadek występowania tego czytania, w prawie wszystkich pozostałych wyrażeniach używane jest げつ (getsu).

Tylko jeden liczebnik może być użyty. Są to:

• Dla kwietnia (4. miesiąc - 四) - し (shi), nie よん (yon)
• Dla lipca (7. miesiąc - 七) - しち (shichi), nie なな (nana)
• Dla września (9. miesiąc - 九) - く (ku), nie きゅう (kyū)

Numer	Miesiąc	Kanji	Wymowa
1	Styczeń	一月	いちがつ (ichigatsu)
2	Luty	二月	にがつ (nigatsu)
3	Marzec	三月	さんがつ (sangatsu)
4	Kwiecień	四月	しがつ (shigatsu)
5	Maj	五月	ごがつ (gogatsu)
6	Czerwiec	六月	ろくがつ (rokugatsu)
7	Lipiec	七月	しちがつ (shichigatsu)
8	Sierpień	八月	はちがつ (hachigatsu)
9	Wrzesień	九月	くがつ (kugatsu)
10	Październik	十月	じゅうがつ (jūgatsu)
11	Listopad	十一月	じゅういちがつ (jūichigatsu)
12	Grudzień	十二月	じゅうにがつ (jūnigatsu)

Dni tygodnia

Dni tygodnia tworzy się z symbolu żywiołu w on-yomi oraz końcówki 曜日 czytanej ようび (youbi). び (bi) to historycznie rzecz biorąc udźwięcznione ひ (hi), nie jest to więc osobne czytanie.

Czasem, zwłaszcza w kalendarzach, stosuje się skróty, symbol żywiołu plus 曜 (よう, yō) lub nawet sam symbol żywiołu.

Dzień tygodnia	Żywioł	Kanji	Wymowa
Poniedziałek	Księżyc	月曜日	げつようび (getsuyōbi)
Wtorek	Ogień	火曜日	かようび (kayōbi)
Środa	Woda	水曜日	すいようび (suiyōbi)
Czwartek	Drewno	木曜日	もくようび (mokuyōbi)
Piątek	Złoto	金曜日	きんようび (kin'yōbi)
Sobota	Ziemia	土曜日	どようび (doyōbi)
Niedziela	Słońce	日曜日	にちようび (nichiyōbi)

Dni miesiąca

Dni miesięcy można podzielić na kilka grup, oznaczonych w tabelce odpowiednim kolorem tła:

• (niebieskie) tworzone za pomocą liczebnika kun-yomi i końcówki 日 czytanej か (ka)
• (białe) tworzone za pomocą liczebnika on-yomi i końcówki 日 czytanej にち (nichi)
• (czerwone) nieregularne - pierwszy dzień miesiąca 一日 czytany jest ついたち (tsuitachi), co prawdopodobnie wywodzi się od słów księżyc - つき (tsuki) i wschodzić - たち (tachi)
• (zielone) - tworzone za pomocą praktycznie nieużywanego liczebnika kun-yomi 20 - はつ (hatsu) oraz końcówki 日 czytanej か (ka). Pozostałości po tym liczebniku można spotkać jeszcze w wyrazie はたち (hatachi) oznaczającym wiek dwudziestu lat.
• (żółte) - tworzone za pomocą liczebnika mieszanego złożonego z początku w on-yomi i końca w kun-yomi oraz końcówki 日 czytanej か (ka)

Pomimo nieregularnej wymowy, zapis jest w pełni regularny.

Numer	Zapis	Wymowa
1	一日	ついたち (tsuitachi)
2	二日	ふつか (futsuka)
3	三日	みっか (mikka)
4	四日	よっか (yokka)
5	五日	いつか (itsuka)
6	六日	むいか (muika)
7	七日	なのか (nanoka)
8	八日	ようか (yōka)
9	九日	ここのか (kokonoka)
10	十日	とおか (tōka)
11	十一日	じゅういちにち (jūichinichi)
12	十二日	じゅうににち (jūninici)
13	十三日	じゅうさんにち (jūsannichi)
14	十四日	じゅうよっか (jūyokka)
15	十五日	じゅうごにち (jūgonichi)
16	十六日	じゅうろくにち (jūrokunichi)
17	十七日	じゅうしちにち (jūshichinichi)
18	十八日	じゅうはちにち (jūhachinichi)
19	十九日	じゅうくにち (jūkunichi)
20	二十日	はつか (hatsuka)
21	二十一日	にじゅういちにち (nijūichinichi)
22	二十二日	にじゅうににち (nijūninichi)
23	二十三日	にじゅうさんにち (nijūsannichi)
24	二十四日	にじゅうよっか (nijuuyokka)
25	二十五日	にじゅうごにち (nijūgonichi)
26	二十六日	にじゅうろくにち (nijūrokunichi)
27	二十七日	にじゅうしちにち (nijūshichinichi)
28	二十八日	にじゅうはちにち (nijūhachinichi)
29	二十九日	にじゅうくにち (nijūkunichi)
30	三十日	さんじゅうにち (sanjūnichi)
31	三十一日	さんじゅういちにち (sanjūichinichi)

Czyli wszystko poza 1-10, 14, 20 i 24 jest on-yomi.

Godziny

Godziny tworzy się odpowiednim liczebnikiem on-yomi i jednostką 時 o wymowie じ (ji). Np. godzina ósma to 八時, czyli はちじ (hachiji).

Czas relatywny

Potrzebne są też wyrażenia przedstawiające czas w relacji do teraz - takie jak "jutro", "tydzień temu", "za dwa lata". Oto one.

Dni

Na wiele słów przedstawiających czas relatywny istnieją dwie wymowy - on-yomi, zgodna z zapisem, oraz kun-yomi - zupełnie nieregularna.

Wymowa on-yomi jest o wiele bardziej formalna - używana w keigo oraz w piśmie częściej niż zwyczajnej mowie. Na przykład zwykłym wyrazem oznaczającym "dzisiaj" jest きょう (kyō), w formie grzecznościowej こんにちは (konnichi-wa) używa się jednak on-yomi

Dzień	Zapis	Wymowa on-yomi	Wymowa kun-yomi
Przedwczoraj	一昨日	いっさくじつ (issakujitsu)	おととい (ototoi)
Wczoraj	昨日	さくじつ (sakujitsu)	きのう (kinō)
Dzisiaj	今日	こんにち (konnichi)	きょう (kyō)
Jutro	明日	みょうにち (myōnichi)	あした (ashita) lub あす (asu)
Pojutrze	明後日	みょうごにち (myōgonichi)	あさって (asatte)

Miesiące, tygodnie, lata

Wyraz oznaczający kolejną jednostkę tworzy się z 来 w wymowie らい (rai) i odpowiedniej jednostki wymowie on-yomi:

• Następnego tygodnia - 来週 - らいしゅう (raishū)
• Następnego miesiąca - 来月 - らいげつ (raigetsu)
• Następnego roku - 来年 - らいねん (rainen)

Wyraz oznaczający "za dwa ..." tworzy się z 再来 w wymowie さらい oraz odpowiedniej jednostki wymowie on-yomi:

• Za dwa tygodnie - 再来週 - さらいしゅう (saraishū)
• Za dwa miesiące - 再来月 - さらいげつ (saraigetsu)
• Za dwa lata - 再来年 - さらいねん (sarainen)

Każdego ...

Przedrostkiem 毎 o wymowie まい, oraz jednostką w on-yomi (w kilku przypadkach dozwolone jest tu też kun-yomi) tworzy się wyrażenia typu "każdego roku", "co miesiąc", "co wieczór", "za każdym razem".

Czas absolutny

Poza oznaczaniem punktów w czasie istnieją też wyrażenia oznaczające ilość czasu. Większość z nich ma postać: liczebnik on-yomi + jednostka + 間 czytane かん (kan)

Są to:

Sekundy

On-yomi i 秒間 wymawiane びょうかん (byōkan). Np. jedna sekunda to いちびょうかん (ichibyōkan)

Minuty

On-yomi i 分間 wymawiane ふんかん (funkan). Np. jedna minuta to いっぷんかん (ippunkan)

Uwaga na zmiany fonetyczne.

Godziny

On-yomi i 時間 wymawiane じかん, (jikan) Np. osiem godzin to 八時間, czyli はちじかん (hachijikan).

Dni

Należy dodać 間 (również かん, kan) do numeru dnia. Dla jednego dnia zamiast ついたち (tsuitachi) należy użyć za podstawę いちにち (ichinichi) lub いちじつ (ichijitsu).

Np.:

• 2 dni to ふつかかん (futsukakan)
• 11 dni to じゅういちにちかん (jūichinichikan)

Tygodnie

On-yomi i 週間, czyli しゅうかん (shūkan). Np. jeden tydzień to 一週間 czytane （いっしゅうかん (isshūkan).

Uwaga na zmiany fonetyczne.

Miesiące

On-yomi i ヶ月間 (inny zapis to か月間) czytane かげつかん (kagetsukan). Np. jeden miesiąc to いっかげつ (ikkagetsukan).

Uwaga na zmiany fonetyczne.

Lata

Podobnie jak miesiące - on-yomi i 年間 czytane ねんかん (nenkan). Np. jeden rok to いちねんかん (ichinenkan).

Uwaga na zmiany fonetyczne.

Jednostki mieszane

Określenia używające jednostek mieszanych, np. "godzina i 20 minut", "5 minut i trzydzieści sekund" mają postać: większa jednostka z 間 + mniejsza jednostka bez 間.

Np.:

• godzina i 20 minut - いちじかんにじゅっぷん (ichijikan nijuppun)
• 5 minut i trzydzieści sekund - ごふんかんさんじゅうびょう (gofunkan sanjūbyō)