MediaWiki w obrazkach/Szukanie po kategoriach

Z poprzedniego rozdziału dowiedzieliśmy się (patrz: Linki i wolne surfowanie), że przypadkowe klikanie w zwykłe linki nie jest zbyt skuteczną metodą wyszukiwania konkretnych informacji w serwisach opartych na MediaWiki. Z drugiej strony wyszukiwanie za pomocą wewnętrznej wyszukiwarki, jak również za pomocą Google lub innych ogólnie dostępnych wyszukiwarek wymaga często dobrej znajomości terminologii z danej dziedziny.

Rys. 3: dół ekranu

Rys. 5: Kategoria:Chemia w Wikipedii: góra ekranu

Jeśli chcesz się dowiedzieć jak tworzyć kategorie przeczytaj rozdział Linki#Kategorie w części dla początkujących edytorów.

Struktura systemu kategorii

System przypisywania kategorii do stron w MediaWiki jest metodą na pogrupowanie stron, co ułatwia wyszukiwanie informacji. Kategorie są takimi samymi stronami jak wszystkie inne z jednym wyjątkiem. Mianowicie, oprogramowanie tworzy strony kategorii półautomatycznie. Strony z kategoriami zawierają listy wszystkich stron w danym projekcie, do których ich autorzy je przypisali.

O fakcie przypisania strony do danej kategorii informuje specjalne pole znajdujące się na samym dole pola tekstowego (11 na rys. 3). Po przypisaniu przez autora danej strony do określonej kategorii oprogramowanie samo umieszcza stronę na posortowanej liście, dzięki czemu nie trzeba tego robić ręcznie. Jedna strona może być przypisana do wielu kategorii. Kategorie do stron przypisują ich autorzy; po przypisaniu reszta dzieje się już automatycznie.

Oprócz części zawierających automatycznie posortowane spisy, strony z kategoriami można tak samo edytować jak wszystkie inne. Często zawierają one krótkie teksty informujące czego dotyczy dana kategoria (1 na rys. 5). Poniżej opisu znajduje się sekcja, w której znajduje się lista podkategorii, na które dzieli się dana kategoria (2 na rys. 5). Kategorie przypisuje się do kategorii wyższych w taki sam sposób, jak wszystkie pozostałe strony. Dzięki temu twórcy projektów opartych o MediaWiki mogą tworzyć własne złożone systemy katalogowania stron. Systemy te mogą mieć dowolną strukturę, która niekoniecznie musi być ściśle drzewiasta, ale zwykle ma określoną hierarchię i piętra. Zasady tworzenia kategorii są różne w różnych projektach, najczęściej jednak ich system przyjmuje postać tzw. grafu skierowanego.

Przykładowa struktura fragmentu systemu kategorii w polskiej Wikipedii:

Strona o Paulu McCartneyu
      |                            -----> Muzycy -------
      V                           /                      \
The Beatles -> Brytyjscy muzycy -                         ---> Biografie
                                  \                      /
                                   -> Wielka Brytania --

Rys. 6: Kategoria:Chemia w Wikipedii: dół ekranu

Pod listą podkategorii znajduje się sekcja, która jest najważniejszą częścią strony kategorii czyli wcześniej wzmiankowana alfabetycznie posortowana lista zwykłych stron, które do tejże kategorii zostały przypisane (rys 6). Oprogramowanie MediaWiki umożliwia umieszczenie na tej liście szczególnie ważnych dla danej kategorii stron ponad zwykłą listą alfabetyczną (3 na rys. 6), o czym decydują osoby przypisujące strony do tychże kategorii. Poniżej znajduje się lista posortowana zupełnie automatycznie podzielona na grupy zaczynające się na określoną literę alfabetu (4 na rys. 6). Liczba stron, które można przypisać do jednej kategorii jest nieograniczona, jednak w praktyce kategorie liczące powyżej 150-200 stron stają się mało przydatne i są zwykle dzielone na podkategorie.

Na koniec warto zauważyć, że nie każda kategoria musi zawierać sekcję z listą artykułów do niej przypisanych. Czasami można napotkać kategorie, w których są tylko listy podkategorii. Takie porządkujące nadkategorie często występują na samym szczycie hierarchii całego systemu.

Korzystanie z kategorii

Korzystanie z systemu kategorii jest stosunkowo proste i przypomina drogę po nitce do kłębka. Przechodzenie do podkategorii i stron z treścią odbywa się przez klikanie na odpowiednie linki. Najlepiej prześledzić to na przykładzie.

Przykład

Załóżmy, że szukamy w Wikipedii informacji na temat uczelni wyższych w Rzeszowie. Użycie wyszukiwarki dużo nam nie pomoże, gdyż nie znamy nazw tych uczelni.

1. Poszukiwania możemy zacząć od portalu Kategorii Głównych
2. W zbiorze kategorii głównych wybieramy np. kategorię Geografia
3. Z podkategorii Geografia wybieramy kolejno schodząc w dół hierarchii drzewka: Geografię Europy, Geografię Polski, Podział administracyjny Polski, aby wreszcie dotrzeć do Miast Polski, gdzie rzecz jasna wybieramy kategorię Rzeszów
4. W kategorii:Rzeszów mamy już naszą upragnioną podkategorię Wyższe uczelnie w Rzeszowie, gdzie mamy listę kilku stron docelowych, z których każda opisuje inną, rzeszowską uczelnię.

Alternatywnie możemy zacząć poszukiwania od innej strony:

1. Zaczynamy od Nauka
2. Przechodzimy kolejno do: Szkolnictwo Wyższe, Wyższe uczelnie, Polskie uczelnie wyższe i docieramy inną drogą do upragnionych Wyższych uczelni w Rzeszowie.

Oczywiście, możliwych dróg dojścia do celu można wymyślić wiele.

Problemy z używaniem kategorii

Ze względu na to, że struktura kategorii w MediaWiki jest tworzona przez autorów danego serwisu, jego jakość jest bezpośrednio zależna od społeczności danego projektu. Struktura ta może być konsekwentna, klarowna i dobrze przemyślana, ale równie dobrze może być niekonsekwentna, zagmatwana i nieprzemyślana. Nawet w serwisach, które mają ogólnie dobrze skonstruowaną strukturę kategorii mogą się zdarzać lokalne niekonsekwencje czy błędy.

Do typowych błędów w systemach kategorii należą:

• dublujące się kategorie, które powstały na skutek sporu autorów projektu
• małe, dzikie kategorie, które nie są podczepione do ogólnej struktury
• zbyt duża liczba tzw. cross-kategorii - czyli grupujących wcześniej pogrupowane strony wg nowego klucza
• występowanie błędnie skategoryzowanych stron, np. jednocześnie do kategorii wyższej i niższej z tej samej gałęzi drzewka
• występowanie całkowicie nieskategoryzowanych stron.

Pamiętaj

to, że nie uda się znaleźć jakiejś strony w wydawałoby się odpowiedniej kategorii nie musi oznaczać, że tej strony jednak gdzieś w danym serwisie nie ma.

Zobacz też

• Portal Kategorii Głównych w Wikipedii
• Kategoryzacja - opis zasad tworzenia kategorii w polskiej Wikipedii.