Przysłówki zaimkowe (Pronominaladverbien/Präpisitionaladverbien)
edytuj- Przysłówki zaimkowe są utworzone z połączenia przysłówków da, hier lub wo z następującymi zaimkami:
- an, auf, aus, bei, durch, für, gegen, hinter, in/ein, mit, nach, neben, ob, über, um, unter, von, vor, wider, zu, zwischen
- połączenia z przyimkami ob und wider są uważane za przestarzałe
- jeżeli przyimek rozpoczyna się samogłoską, to dodana jest głoska r
- np. da + von -> davon, wo(r) + auf -> worauf, ...
- w mowie i nieformalnym języku pisanym dar jest często skracane do dr
- np. darauf -> drauf, darin -> drin, ...
| da(r) | wo(r) | hier |
|---|---|---|
| daran | woran | hieran |
| darauf | worauf | hierauf |
| daraus | woraus | hieraus |
| dabei | wobei | hierbei |
| dadurch | wodurch | hierdurch |
| dafür | wofür | hierfür |
| dagegen | wogegen | hiergegen |
| dahinter | wohinter | hierhinter |
| darin/darein | worin/worein | hierin/hierein |
| damit | womit | hiermit |
| danach | wonach | hiernach |
| daneben | woneben | hierneben |
| darüber | worüber | hierüber |
| darum | worum | hierum |
| darunter | worunter | hierunter |
| davon | wovon | hiervon |
| davor | wovor | hiervor |
| dazu | wozu | hierzu |
| dazwischen | wozwischen | hierzwischen |
Użycie przysłówków zaimkowych
edytuj- Przysłówki zaimkowe, podobnie jak zaimki, zastępują części zdania, całe zdania (współrzędne albo podrzędne) lub konstrukcje bezokolicznikowe, o ile odnoszą się do przedmiotów lub pojęć:
- np. Ich habe ein neues Handy. Damit (mit dem Handy) kann ich auch super Bilder machen.
- np. Seine Frau ist krank. Dadurch (dass seine Frau krank ist) ist er traurig.
- np. Ich weiß nichts davon, dass ich eingeladen bin.
- np: Denk daran, das Essen für morgen vorzubereiten.
- Przysłówków zaimkowych nie można użyć w połączeniu z osobami - w takim przypadku należy użyć przyimka + zaimka:
- np. Ich habe eine neue Freundin. Mit ihr (mit der Freundin) kann ich alles besprechen.
- W mowie potocznej często spotyka się użycie przyimka + zaimka również w odniesieniu do rzeczy, ale nie jest to standard językowy:
- np. Ich habe ein neues Handy. Mit dem (poprawniej byłoby: damit) kann ich auch super Bilder machen.
- Przysłówki zaimkowe z wo(r) są używane podobnie jak zaimki pytające, o ile odnoszą się do przedmiotów lub pojęć, natomiast nie można ich użyć w połączeniu z osobami - w takim przypadku należy użyć przyimka + zaimka:
- np. Wofür brauchst du den Kassenzettel? - Für meine Unterlagen.
- np. Für wen brauchst du den Kassenzettel? - Für die Sekretärin.
- Przysłówki zaimkowe z wo(r) są coraz rzadziej używane w funkcji podobnej do zaimków względnych, nawet jeżeli odnoszą się do przedmiotów lub pojęć. Zarówno w tym przypadku, jak i w odniesieniu do osób należy użyć przyimka + zaimka:
- np. Das ist die Frage, auf die (rzadko: worauf) ich keine Anwort habe.
- np. Das ist die Frau, auf die ich gewartet habe.
- Jeżeli w kontekście brak jest jakiegokolwiek odniesienia, to wtedy należy użyć przysłówka zaimkowego:
- np. Er wusste nicht, wovon (brak informacji czy chodzi o rzecz czy osobę) ich rede.
- W mowie potocznej przysłówki zaimkowe z wo(r) są czasem zastępowane konstrukcją przyimek + was (zawsze w Nom.)
- np. Mit was (poprawnie byłoby: womit) hast du Probleme?
- np. Auf was (poprawnie byłoby: worauf) hast du keine Antwort?
- W mowie potocznej spotykane jest oddzielenie przedrostka (da(r)-, -wo(r)-, hier-) od reszty przysłówka zaimkowego i umieszczenie go osobno:
- np. Da habe ich nicht mit gerechnet. (poprawnie byłoby: Damit habe ich nicht gerechnet.)