Niemiecki/Gramatyka/Zaimek


Zaimek (das Pronomen) edytuj

  • W niektórych gramatykach zaimki występujące w towarzystwie rzeczownika zaliczane są (podobnie jak rodzajnik określony i nieokreślony) do grupy rodzajników (Artikewort, Determinativ). Jednak ze względu na ich zdolność występowania w zastępstwie rzeczownika, Duden, Wahrig itp. zaliczają je jednak do zaimków, np. welcher jako zaimek pytający.[1]

Deklinacja zaimków (Deklination der Pronomina) edytuj

  • Większość zaimków odmienia się przez przypadki wg deklinacji (fleksji) mocnej (starke Fexion), zwanej też zaimkową (pronominale Flexion)[2].
Sing. Pl.
m f n m,f,g
Nom. ~er ~e ~es ~e
Gen. ~es ~er ~es ~er
Dat. ~em ~er ~em ~en
Akk. ~en ~e ~es ~e
  • W Sing. Gen. m i n potocznie spotykana jest sporadycznie końcówka słabej deklinacji -en zamiast -es.[2]

Poszczególne przypadki deklinacji zaimków edytuj

Deklinacja zaimków osobowych (Personalpronomen) edytuj

Sing. Pl.
Nom. ich du er sie es wir ihr sie
forma grzeczn. Sie
Gen. meiner
przest. mein
deiner
przest. dein
seiner ihrer seiner unser euer ihrer
forma grzeczn.Ihrer
Dat. mir dir ihm ihr ihm uns euch ihnen
forma grzeczn.Ihnen
Akk. mich dich ihn sie es uns euch sie
forma grzeczn.Sie

Deklinacja zaimków zwrotnych (Reflexivpronomen) edytuj

Sing. Pl.
ich du er, sie, es wir ihr sie, Sie
Nom. - - - - - -
Gen. - - - - - -
Dat. mir dir sich uns euch sich
Akk. mich dich sich uns euch sich

Deklinacja zaimków przed rzeczownikiem edytuj

  • zaimki dzierżawcze
  • zaimki nieokreślone
Sing. Pl.
m f n m, f, n
Nom. kein keine kein keine
Gen. keines keiner keines keiner
Dat. keinem keiner keinem keinen
Akk. kein keine kein keine

Deklinacja zaimków w zastępstwie rzeczownika edytuj

  • zaimki dzierżawcze
  • zaimki nieokreślone
Sing. Pl.
m f n m, f, n
Nom. keiner keine keines
keins
keine
Gen. keines keiner keines keiner
Dat. keinem keiner keinem keinen
Akk. keinen keine keines
eins
keine

Inne zaimki edytuj

Sing. Pl.
m f n m, f, n
Nom. der die das die
Gen. dessen derer
pot. deren
dessen derer
pot.deren
Dat. dem der dem denen
Akk. den die das die


Sing. Pl.
m f n m, f, n
Nom. welcher welche welches welche
Gen. welches
pot. welchen
welcher welches
pot. welchen
welche
Dat. welchem welcher welchem welchen
Akk. welchen welche welches welche
  • solch (solcher, solche, solches)
Sing. Pl.
m f n m, f, n
Nom. solcher solche solches solche
Gen. solchen solcher solchen solche
Dat. solchem solcher solchem solchen
Akk. solchen solcher solches solche
Sing. Pl.
m f n m, f, n
Nom. jeder jede jedes -
Gen. jedes jeder jedes -
Dat. jedem jeder jedem -
Akk. jeden jede jedes -
Sing. Pl.
m f n m, f, n
Nom. derjenige diejenige dasjenige diejenigen
Gen. desjenigen derjenigen desjenigen derjenigen
Dat. demjenigen derjenigen demjenigen denjenigen
Akk. denjenigen diejenige dasjenige diejenigen
Sing. Pl.
m f n brak
Nom. einer eine eines
eins
-
Gen. eines einer eines -
Dat. einem einer einem -
Akk. einen eine eines
eins
-
Sing. Pl.
m, f brak
Nom. wer
Gen. wessen
przest. wes
Dat. wem
Akk. wen
Sing. Pl.
n brak
Nom. was
Gen. wessen
Dat. wem
Akk. was
Sing. Pl.
bezosob. brak
Nom. jemand
Gen. jemandes/jemands
Dat. jemandem/jemand
Akk. jemanden/jemand

Zaimek wskazujący (das Demonstrativpronomen) edytuj

  • Do zaimków wskazujących należą:

Zaimek pytający (das Interrogativpronomen) edytuj

  • Do zaimków pytających należą:

Użycie zaimka pytającego welcher (welche, welches) edytuj

  • W dopełniaczu (Gen.) liczby pojedynczej (Sing.) dla rodzaju męskiego (m) i nijakiego (n) możliwe są dwie formy: welches lub welchen. Forma welchen jest spotykana raczej w języku mówionym, w języku pisanym przeważa forma welches.
  • W mianowniku (Nom.), jeżeli po zaimku pytającym nie występuje bezpośrednio rzeczownik, to pytanie można rozpocząć formą welches (n, Sing.) bez względu na rodzaj (m, f, n) oraz liczbę (Sing., Pl.), np. Welches sind die beliebtesten Hunderassen?[3].

Zaimek nieokreślony (das Indefinitpronomen) edytuj

  • Zaimki nieokreślone to najliczniejsza i najbardziej zróżnicowana grupa zaimków. Należy zauważyć, że do zamków nieokreślonych należą słowa, które mogą być także np. rodzajnikiem, liczebnikiem itp. w zależności od konstrukcji i kontekstu zdania, a często także w zależności od intonacji. Np. słowo ein
  • w zdaniu Ich habe eine Tochter.
  • jest użyte przed rzeczownikiem (adnominal).
  • Jeżeli nacisk leży na słowie ich, habe oder Tochter, to eine będzie rodzajnikiem nieokreślonym, który z reguły nie jest tłumaczony na jęz. polski, czyli Mam córkę.
  • Jeżeli nacisk leży na słowie eine, to będzie ono liczebnikiem, czyli Mam jedną córkę.
  • w zdaniu Hast du auch eine?
  • jest użyte w zastępstwie rzeczownika (pronominal).
  • Jeżeli eine występuje w zdaniu samodzielnie, to będzie zaimkiem nieokreślonym.
  • Podział zaimków nieokreślonych może być dokonany wg różnych kryteriów:
  • odnoszące się tylko do istot żywych, tylko do rzeczy lub do obu kategorii
  • występujące tylko w l. poj., tylko w l. mn. lub w obu liczbach.

Uwagi edytuj

  • Do zaimków nieokreślonych nie zalicza się słów, które mogą być poprzedzone rodzajnikiem lub przysłówkiem/przymiotnikiem, np. ganz, viel, wenig, anderer (andere, anderes), np, sehr wenig, viel Geld, die wenigen Leute), [4].

Zaimek względny (das Relativpronomen) edytuj

  • Zaimek względny wprowadza zdanie podrzędne odnoszące się do podmiotu lub całej treści zdania nadrzędnego.
  • Do zaimków względnych należą:

Użycie zaimków względnych das vs was edytuj

  • das i was jako zaimki względne często mogą być stosowane synonimicznie z uwzględnieniem kilku reguł[5]:
  • Jeżeli zaimek względny odnosi się do klasycznego rzeczownika, to do wprowadzenia zdania podrzędnego używa się der (die, das) w odpowiednim rodzaju i liczbie, np. Das Haus, in dem wir wohnen.
  • Jeżeli zaimek względny odnosi się do rzeczownika odprzymiotnikowego lub odimiesłowowego, szczególnie w stopniu najwyższym, to z reguły używa się was jako zaimka względnego, np. Das Schönste, was ich gesehen habe.
  • Jeżeli zaimek względny wprowadza zdanie podrzędne odnoszące się do całej treści zdania nadrzędnego, to zawsze należy użyć was, np. Sie fing an zu weinen, was mich nervte.

Tabela zaimkow edytuj

Zaimek
Pronomen
osobowy
Personalpron.
zwrotny
Reflexivpron.
dzierżawczy
Possesivpron.
wskazujący
Demonstrativpron.
nieokreślony
Indefinitpron.
pytajny
Interrogativpron.
względny
Relativpron.
ich

du
er
sie
es
wir
ihr
sie
Sie

sich
mein

dein
sein
unser
euer
ihr

der

die
das

dieser

diese
dieses

jener

jene
jenes

derjenige

diejenige
dasjenige

derselbe

dieselbe
dasselbe

solch

solcher
solche
solches

man
jemand
niemand
jeder

jede
jedes

einer
irgendeiner
keiner
all
etwas
nichts
wer
was
welcher

welche
welches

was für

Źródła edytuj

  1. praca zbiorowa, Wahrig - Richtiges Deutsch leicht gemacht, wissensmedia GmbH, Gütersloh/München, ISBN 978-3-577-07566-4, str. 399
  2. 2,0 2,1 praca zbiorowa, Wahrig - Richtiges Deutsch leicht gemacht, wissensmedia GmbH, Gütersloh/München, ISBN 978-3-577-07566-4, str. 404
  3. Duden online, Welche Form ist richtig: „welche“, „welchen “oder „welches“?, dostęp 22.02.2023
  4. Duden Schülerlexikon, Indefinitpronomen
  5. Duden online, „Das“ oder „was“? Der Gebrauch von Relativpronomen, dostęp 28.02.2023