Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Gmina

Gmina

Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • wymienić najważniejsze zadania samorządu gminnego i wykazać, jak odnosi się to do twojego codziennego życia • przedstawić sposób wybierania i działania władz gminy, w tym podejmowania decyzji w sprawie budżetu. Tego wymaga od Was podstawa programowa.

Gmina

Gmina

Podstawowa, najmniejsza jednostka samorządu terytorialnego.

Podział władzy w gminie:

Organ stanowiący

Organem stanowiącym w gminie jest rada gminy. Do jej kompetencji należy m.in.:

• tworzenie lokalnego prawa,
• uchwalanie budżetu gminy (rocznego planu dochodów i wydatków),
• podejmowanie decyzji w sprawie lokalnych opłat (w tym lokalnych podatków),
• decydowanie o wykorzystaniu ziemi należącej do gminy,
• podejmowanie decyzji w ważnych sprawach finansowych (np. decyzji o zaciągnięciu pożyczki przez gminę).

Rada gminy składa się z radnych, wybranych w powszechnych wyborach. Radny podlega specjalnej ochronie prawnej (posiada immunitet), aby móc wykonywać swoje obowiązki bez obawy o konsekwencje, np. nie można radnego zwolnić z pracy, jeśli podstawą tego byłby sposób głosowania radnego. Liczba radnych w gminie nie może przekroczyć 45.

Sesje rady gminy (czyli jej posiedzenia) prowadzi przewodniczący rady gminy. Jest to osoba prowadząca obrady i odpowiedzialna za zwoływanie sesji. Ponadto, przewodniczący decyduje o wyniku głosowania, w którym liczba głosów "za" i "przeciw" jest równa. Przewodniczący jest wybierany spośród radnych na pierwszej sesji po wyborach samorządowych.

Decyzje rady gminy zwykle mają postać uchwał. Są to akty prawne zawierające podjętą przez radę gminy decyzję. Jako akty prawa miejscowego obowiązują one tylko na terenie działania gminy, której rada przyjęła daną uchwałę.

Aby skutecznie pracować, radni pracują w podgrupach nazywanych komisjami. Komisje rady gminy to organy rady zajmujące się określonym obszarem kompetencji gminy. Opiniując one propozycje uchwał z tego obszaru w celu ułatwienia podjęcia decyzji radzie gminy i sprawienia, by decyzja była lepsza. Przykładami komisji są komisja oświaty, komisja ochrony zdrowia.

Organ wykonawczy

Organem wykonawczym w gminie jest:

• wójt w gminach wiejskich,
• burmistrz w gminach których siedziba znajduje się w mieście i których populacja liczy mniej niż 100.000 osób,
• prezydent miasta w gminach miejskich powyżej 100.000 mieszkańców.

Do kompetencji orgnu wykonawczego należy:

• realizowanie uchwał podjętych przez radę gminy,
• administrowanie majątkiem gminy (majątkiem komunalnym).

Organy wspomagające władze gminy

Sołectwo

Pomocnicza jednostka terytorialna w gminie wiejskiej. Najczęściej obejmuje jedną wieś. Organem reprezentującym wieś jest sołtys i rada sołecka. Rolą sołectwa jest ułatwienie komunikacji między mieszkańcami wsi a władzami gminy (np. sołtys może przedstawić władzom gminy popartą przez mieszkańców propozycję utwardzenia drogi). Sołectwo, co do zasady, nie może podejmować żadnych decyzji - władza należy do rady gminy i organu wykonawczego w gminie. Sołectwo dysponuje jednak funduszem sołeckim, dzięki czemu może samodzielnie realizować inicjatywy wymagające niewielkich nakładów finansowych, np. organizację w ośrodku kulturalnym pokazu filmów animowanych.

Osiedle

Pomocnicza jednostka terytorialna w gminie miejskiej. Organem reprezentującym osiedle jest rada osiedla. Rola osiedla jest analogiczna do roli sołectwa.

Młodzieżowa rada gminy

Instytucja konsultacyjna składająca się z uczniów wybranych przez ich rówieśników, która opiniuje i przedstawia wnioski dotyczące spraw dzieci i młodzieży w gminie.

Sołectwa, osiedla i młodzieżowe rady gmin są przykładami realizowania zasady subsydiarności.

Niezależnie od działania władz gminy, przeciętny jej mieszkaniec najczęściej ma kontakt z urzędem gminy. Może w nim:

• zmienić adres zameldowania, czyli stałego pobytu,
• zawrzeć małżeństwo, odebrać akt urodzenia i zgonu (w urzędzie stanu cywilnego),
• złożyć prośbę o przyznanie mieszkania komunalnego dla rodzin w trudnej sytuacji materialnej,
• zarejestrować działalność gospodarczą (jednoosobową firmę),
• wnosić opłatę targową za możliwość handlowania na bazarze,
• płacić lokalne podatki,
• zgłaszać wnioski w sprawie czystości, porządku itp.

Budżet gminy

Budżet gminy

Roczny plan dochodów i wydatków przyjmowany przez radę gminy i realizowany przez organ wykonawczy.

Proces powstawania budżetu gminy:

Rezerwa budżetowa

Pieniądze przeznaczone na niezaplanowane wydatki.

Źródła dochodów i pozycje wydatków w budżecie gminy:

Dochody gminy

Wydatki gminy

podatki: rolny (od ziemi rolnej) od nieruchomości środków transportu i inne (np. od posiadania psa) część podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i osób prawnych (CIT) samoopodatkowanie mieszkańców czynsze za wynajem lokali i opłaty za dzierżawione grunty komunalne pieniądze ze sprzedaży mienia komunalnego opłaty targowe (za wynajem miejsca na targowisku) dotacje i subwencje z budżetu państwa: na zadania zlecone gminie na zadania własne gminy, np. utrzymanie szkół, pomoc socjalną pieniądze ze środków Unii Europejskiej przeznaczane na inwestycje - pieniądze z funduszy strukturalnych: np. Fundusz Spójności (Kohezji), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

dotacje dla przedsiębiorstw samorządowych utrzymanie żłobków, przedszkoli i szkół utrzymanie placówek kulturalnych pomoc socjalna: finansowa (zasiłki) i rzeczowa (np. ubrania) dla osób w trudnej sytuacji materialnej utrzymanie obiektów sportowych utrzymanie urzędu gminy inwestycje (np. budowa dróg gminnych, mieszkań, szkół)

Sposoby dofinansowania budżetów samorządów przez państwo:

• subwencja ogólna, czyli dofinansowanie budżetu gminy, powiatu, województwa ze środków budżetu państwa, aby samorząd mógł realizować swoje zadania,
• dotacja celowa, czyli dofinansowanie konkretnego zadania własnego lub realizacji zadania zleconego.

Status samorządu miasta stołecznego Warszawy

Status administracyjny Warszawy jest inny niż status innych polskich miast. Jest on określony w tzw. "ustawie warszawskiej" z 2002 roku, wedle której Warszawa jest gminą na prawach powiatu. Organ stanowiący (Rada miasta stołecznego Warszawy) oraz wykonawczy (Prezydent m.st. Warszawy) wybierane są w wyborach samorządowych. Miasto składa się z 18 dzielnic, z których każda posiada własne władze - radę dzielnicy (organ stanowiący wybierany w wyborach przez mieszkańców) oraz zarząd z burmistrzem na czele (wybieranym przez radę dzielnicy spośród jej grona). Władze dzielnicy posiadają szerokie uprawnienia: np. mają prawo do rejestrowania pojazdów.