Szablon:Książka:Zbiór zadań maturalnych/podstawa programowa 2017/Biologia/Zakres rozszerzony/Treści nauczania/XI

XI. Funkcjonowanie zwierząt.
1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu zwierzęcego. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt	1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją; Zadania realizujące ten punkt
	2) przedstawia znaczenie połączeń międzykomórkowych w tkankach zwierzęcych; Zadania realizujące ten punkt
	3) wykazuje związek budowy narządów z pełnioną przez nie funkcją; Zadania realizujące ten punkt
	4) przedstawia powiązania funkcjonalne pomiędzy narządami w obrębie układu; Zadania realizujące ten punkt
	5) przedstawia powiązania funkcjonalne pomiędzy układami narządów w obrębie organizmu; Zadania realizujące ten punkt
	6) przedstawia mechanizmy warunkujące homeostazę (termoregulacja, osmoregulacja, stałość składu płynów ustrojowych, ciśnienie krwi, rytmy dobowe i sezonowe); Zadania realizujące ten punkt
	7) wykazuje związek między wielkością, aktywnością życiową, temperaturą ciała, a zapotrzebowaniem energetycznym organizmu. Zadania realizujące ten punkt
2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie. Zadania realizujące ten punkt	1) Odżywianie się. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.a}}} a) przedstawia adaptacje w budowie i funkcjonowaniu układów pokarmowych zwierząt do rodzaju pokarmu oraz sposobu jego pobierania, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.b}}} b) rozróżnia trawienie wewnątrzkomórkowe i zewnątrzkomórkowe u zwierząt, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.c}}} c) przedstawia rolę nieorganicznych i organicznych składników pokarmowych w odżywianiu człowieka, w szczególności białek pełnowartościowych i niepełnowartościowych, NNKT, błonnika, witamin, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.d}}} d) przedstawia związek budowy odcinków przewodu pokarmowego człowieka z pełnioną przez nie funkcją, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.e}}} e) przedstawia rolę wydzielin gruczołów i komórek gruczołowych w obróbce pokarmu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.f}}} f) przedstawia proces trawienia poszczególnych składników pokarmowych w przewodzie pokarmowym człowieka; planuje i przeprowadza doświadczenie sprawdzające warunki trawienia skrobi, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.g}}} g) wyjaśnia rolę mikrobiomu układu pokarmowego w funkcjonowaniu organizmu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.h}}} h) przedstawia proces wchłaniania poszczególnych produktów trawienia składników pokarmowych w przewodzie pokarmowym człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.i}}} i) przedstawia rolę wątroby w przemianach substancji wchłoniętych w przewodzie pokarmowym, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.j}}} j) przedstawia rolę ośrodka głodu i sytości w przyjmowaniu pokarmu przez człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.k}}} k) przedstawia zasady racjonalnego żywienia człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.l}}} l) przedstawia zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia) i przewiduje ich skutki zdrowotne, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.m}}} m) podaje przyczyny (w tym uwarunkowania genetyczne) otyłości u człowieka oraz sposoby jej profilaktyki, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.1.n}}} n) przedstawia znaczenie badań diagnostycznych (gastroskopia, kolonoskopia, USG, próby wątrobowe, badania krwi i kału) w profilaktyce i leczeniu chorób układu pokarmowego, w tym raka żołądka, raka jelita grubego, zespołów złego wchłaniania, choroba Crohna. Zadania realizujące ten punkt
2) Odporność. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.2.a}}} a) rozróżnia odporność wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą) oraz komórkową i humoralną, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.2.b}}} b) opisuje sposoby nabywania odporności swoistej (czynny i bierny), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.2.c}}} c) przedstawia narządy i komórki układu odpornościowego człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.2.d}}} d) przedstawia rolę mediatorów układu odpornościowego w reakcji odpornościowej (białka ostrej fazy, cytokiny), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.2.e}}} e) wyjaśnia, na czym polega zgodność tkankowa i przedstawia jej znaczenie w transplantologii, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.2.f}}} f) wyjaśnia istotę konfliktu serologicznego i przedstawia znaczenie podawania przeciwciał anty-Rh, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.2.g}}} g) analizuje zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego (nadmierna i osłabiona odpowiedź immunologiczna) oraz podaje sytuacje wymagające immunosupresji (przeszczepy, alergie, choroby autoimmunologiczne). Zadania realizujące ten punkt
3) Wymiana gazowa i krążenie. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.a}}} a) przedstawia warunki umożliwiające i ułatwiające dyfuzję gazów przez powierzchnie wymiany gazowej, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.b}}} b) wykazuje związek lokalizacji (wewnętrzna i zewnętrzna) i budowy powierzchni wymiany gazowej ze środowiskiem życia, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.c}}} c) podaje przykłady narządów wymiany gazowej, wskazując grupy zwierząt, u których występują, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.d}}} d) porównuje, określając tendencje ewolucyjne, budowę płuc gromad kręgowców, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.e}}} e) wyjaśnia mechanizm wymiany gazowej w skrzelach, uwzględniając mechanizm przeciwprądowy, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.f}}} f) wyjaśnia mechanizm wentylacji płuc u płazów, gadów, ptaków i ssaków, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.g}}} g) wykazuje związek między budową i funkcją elementów układu oddechowego człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.h}}} h) opisuje wymianę gazową w tkankach i płucach, uwzględniając powinowactwo hemoglobiny do tlenu w różnych warunkach pH i temperatury krwi oraz ciśnienia parcjalnego tlenu w środowisku zewnętrznym; planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące różnice w zawartości dwutlenku węgla w powietrzu wdychanym i wydychanym, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.i}}} i) analizuje wpływ czynników zewnętrznych na funkcjonowanie układu oddechowego (tlenek węgla, pyłowe zanieczyszczenie powietrza, dym tytoniowy, smog), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.j}}} j) przedstawia znaczenie badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu oddechowego (RTG klatki piersiowej, spirometria, bronchoskopia), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.k}}} k) przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.l}}} l) wyjaśnia na podstawie schematu proces krzepnięcia krwi, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.m}}} m) przedstawia rodzaje układów krążenia u zwierząt (otwarte, zamknięte) oraz wykazuje związek między budową układu krążenia i jego funkcją u poznanych grup zwierząt, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.n}}} n) wykazuje związek między budową i funkcją naczyń krwionośnych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.o}}} o) porównuje, określając tendencje ewolucyjne, budowę serc gromad kręgowców, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.p}}} p) przedstawia budowę serca człowieka oraz krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.q}}} q) przedstawia automatyzm pracy serca, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.r}}} r) wykazuje związek między stylem życia i chorobami układu krążenia (miażdżyca, zawał mięśnia sercowego, choroba wieńcowa serca, nadciśnienie tętnicze, udar, żylaki); przedstawia znaczenie badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu krążenia (EKG, USG serca, angiokardiografia, badanie Holtera, pomiar ciśnienia tętniczego, badania krwi), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.3.s}}} s) przedstawia funkcje elementów układu limfatycznego i przedstawia rolę limfy. Zadania realizujące ten punkt
4) Wydalanie i osmoregulacja. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.a}}} a) wykazuje konieczność regulacji osmotycznej u zwierząt żyjących w różnych środowiskach, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.b}}} b) przedstawia istotę procesu wydalania oraz wymienia substancje, które są wydalane z organizmu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.c}}} c) wykazuje związek między środowiskiem życia zwierząt i rodzajem wydalanego azotowego produktu przemiany materii, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.d}}} d) przedstawia układy wydalnicze zwierząt i określa tendencje ewolucyjne w budowie kanalików wydalniczych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.e}}} e) analizuje, na podstawie schematu, przebieg cyklu mocznikowego oraz wyróżnia substraty i produkty tego procesu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.f}}} f) przedstawia związek między budową i funkcją narządów układu moczowego człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.g}}} g) przedstawia proces tworzenia moczu u człowieka oraz wyjaśnia znaczenie regulacji hormonalnej w tym procesie, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.h}}} h) analizuje znaczenie badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu moczowego (badania moczu, USG jamy brzusznej, urografia), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.4.i}}} i) przedstawia dializę jako metodę postępowania medycznego przy niewydolności nerek. Zadania realizujące ten punkt
5) Regulacja hormonalna. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.a}}} a) przedstawia chemiczne zróżnicowanie cząsteczek sygnałowych występujących u zwierząt, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.b}}} b) wyjaśnia, w jaki sposób hormony steroidowe i niesteroidowe (pochodne aminokwasów i peptydowe) regulują czynności komórek docelowych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.c}}} c) podaje lokalizacje gruczołów dokrewnych człowieka i wymienia hormony przez nie produkowane, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.d}}} d) wyjaśnia, w jaki sposób koordynowana jest aktywność układów hormonalnego i nerwowego (nadrzędna rola podwzgórza i przysadki), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.e}}} e) wyjaśnia mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego na osi podwzgórze – przysadka – gruczoł (hormony tarczycy, kory nadnerczy i gonad), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.f}}} f) przedstawia antagonistyczne działanie hormonów na przykładzie regulacji poziomu glukozy i wapnia we krwi, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.g}}} g) wyjaśnia rolę hormonów w reakcji na stres u człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.h}}} h) przedstawia rolę hormonów w regulacji wzrostu, tempa metabolizmu i rytmu dobowego, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.i}}} i) przedstawia rolę hormonów tkankowych na przykładzie gastryny, erytropoetyny i histaminy, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.5.j}}} j) określa skutki niedoczynności i nadczynności gruczołów dokrewnych. Zadania realizujące ten punkt
6) Regulacja nerwowa. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.a}}} a) analizuje budowę układu nerwowego zwierząt bezkręgowych, wykazując związek między rozwojem tego układu i złożonością budowy zwierzęcia, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.b}}} b) przedstawia tendencje zmian w budowie mózgu kręgowców, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.c}}} c) wyjaśnia istotę powstawania i przewodzenia impulsu nerwowego; wykazuje związek między budową neuronu a przewodzeniem impulsu nerwowego, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.d}}} d) przedstawia działanie synapsy chemicznej, uwzględniając rolę przekaźników chemicznych; podaje przykłady tych neuroprzekaźników, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.e}}} e) przedstawia drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.f}}} f) porównuje rodzaje odruchów i przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.g}}} g) przedstawia budowę i funkcje mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.h}}} h) przedstawia rolę autonomicznego układu nerwowego w utrzymaniu homeostazy oraz podaje lokalizacje ośrodków tego układu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.i}}} i) wyróżnia rodzaje receptorów u zwierząt ze względu na rodzaj odbieranego bodźca, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.j}}} j) wykazuje związek pomiędzy lokalizacją receptorów w organizmie człowieka a pełnioną funkcją, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.k}}} k) przedstawia budowę oraz działanie oka i ucha człowieka; omawia podstawowe zasady higieny wzroku i słuchu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.l}}} l) przedstawia budowę i rolę zmysłu smaku i węchu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.m}}} m) wykazuje biologiczne znaczenie snu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.n}}} n) wyjaśnia wpływ substancji psychoaktywnych, w tym dopalaczy, na funkcjonowanie organizmu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.6.o}}} o) przedstawia wybrane choroby układu nerwowego (depresja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, schizofrenia) oraz znaczenie ich wczesnej diagnostyki dla ograniczenia społecznych skutków tych chorób. Zadania realizujące ten punkt
7) Poruszanie się. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.a}}} a) przedstawia związek między środowiskiem życia a sposobem poruszania się, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.b}}} b) rozróżnia rodzaje ruchu zwierząt (rzęskowy, mięśniowy), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.c}}} c) analizuje współdziałanie mięśni z różnymi typami szkieletu (hydrauliczny, zewnętrzny, wewnętrzny), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.d}}} d) analizuje budowę szkieletu wewnętrznego (na schemacie, modelu, fotografii) jako wyraz adaptacji do środowiska i trybu życia, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.e}}} e) opisuje współdziałanie mięśni, ścięgien, stawów i kości w ruchu człowieka; Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.f}}} f) przedstawia budowę mięśnia szkieletowego (filamenty aktynowe i miozynowe, miofibrylla, włókno mięśniowe, brzusiec mięśnia), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.g}}} g) wyjaśnia, na podstawie schematu, molekularny mechanizm skurczu mięśnia, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.h}}} h) przedstawia sposoby pozyskiwania ATP niezbędnego do skurczu mięśnia, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.i}}} i) wykazuje znaczenie skurczu tężcowego w funkcjonowaniu układu ruchu, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.j}}} j) przedstawia antagonizm i współdziałanie mięśni w wykonywaniu ruchów, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.k}}} k) rozpoznaje rodzaje kości ze względu na ich kształt (długie, krótkie, płaskie, różnokształtne), Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.l}}} l) rozpoznaje (na modelu, schemacie, rysunku) rodzaje połączeń kości i określa ich funkcje, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.m}}} m) rozpoznaje (na modelu, schemacie, rysunku) kości szkieletu osiowego, obręczy i kończyn człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.n}}} n) wyjaśnia wpływ odżywiania się (w tym suplementacji) i aktywności fizycznej na rozwój oraz stan kości i mięśni człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.7.o}}} o) przedstawia wpływ substancji stosowanych w dopingu na organizm człowieka. Zadania realizujące ten punkt
8) Pokrycie ciała i termoregulacja. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.8.a}}} a) przedstawia różne rodzaje pokrycia ciała zwierząt i podaje ich funkcje, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.8.b}}} b) wykazuje związek między budową i funkcją skóry kręgowców, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.8.c}}} c) przedstawia przykłady sposobów regulacji temperatury ciała u zwierząt endotermicznych oraz ektotermicznych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.8.d}}} d) przedstawia znaczenie estywacji (snu letniego) i hibernacji (snu zimowego) w funkcjonowaniu zwierząt, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.8.e}}} e) przedstawia rolę skóry w syntezie prowitaminy D; wykazuje związek nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV z procesem starzenia się skóry oraz zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób i zmian skórnych. Zadania realizujące ten punkt
9) Rozmnażanie i rozwój. Uczeń: Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.a}}} a) porównuje bezpłciowe i płciowe rozmnażanie zwierząt w aspekcie zmienności genetycznej, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.b}}} b) przedstawia na przykładzie wybranych grup zwierząt sposoby rozmnażania bezpłciowego, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.c}}} c) przedstawia istotę rozmnażania płciowego, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.d}}} d) rozróżnia zapłodnienie zewnętrzne i wewnętrzne, jajorodność, jajożyworodność i żyworodność oraz podaje przykłady grup zwierząt, u których występuje, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.e}}} e) wykazuje związek budowy jaja ze środowiskiem życia, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.f}}} f) wykazuje związek ilości żółtka w jaju z typem rozwoju u zwierząt, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.g}}} g) analizuje na podstawie schematu cyklu rozwojowego zwierząt pasożytniczych; rozróżnia żywicieli pośrednich i ostatecznych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.h}}} h) rozróżnia rozwój prosty i złożony oraz podaje przykłady zwierząt, u których występuje, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.i}}} i) porównuje przeobrażenie zupełne i niezupełne u owadów, uwzględniając rolę poczwarki w cyklu rozwojowym, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.j}}} j) wykazuje rolę hormonów (juwenilny i ekdyzon) w procesie przeobrażenia u owadów, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.k}}} k) porównuje na podstawie schematów etapy rozwoju zarodkowego zwierząt pierwoustych i wtóroustych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.l}}} l) przedstawia rolę błon płodowych w rozwoju zarodkowym owodniowców, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.m}}} m) przedstawia budowę i funkcje narządów układu rozrodczego męskiego i żeńskiego człowieka, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.n}}} n) analizuje proces gametogenezy u człowieka i wskazuje podobieństwa oraz różnice w przebiegu powstawania gamet męskich i żeńskich, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.o}}} o) przedstawia przebieg cyklu menstruacyjnego, z uwzględnieniem działania hormonów przysadkowych i jajnikowych w jego regulacji, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.p}}} p) przedstawia rolę syntetycznych hormonów (progesteronu i estrogenów) w regulacji cyklu menstruacyjnego, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.q}}} q) przedstawia przebieg ciąży z uwzględnieniem funkcji łożyska; analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na przebieg ciąży; wyjaśnia istotę i znaczenie badań prenatalnych, Zadania realizujące ten punkt
{{{XI.2.9.r}}} r) przedstawia etapy ontogenezy człowieka, uwzględniając skutki wydłużającego się okresu starości. Zadania realizujące ten punkt

Poniżej widnieje wykaz wszystkich zadań realizujących dział Funkcjonowanie zwierząt:

 Dokumentacja szablonu [stwórz] [odśwież]