Dieta wegańska/Niemowlęta

Niemowlęta to najmniejsze ludzkie dzieci, licząc od momentu urodzenia, aż do pierwszych urodzin. W tym okresie podstawowym pokarmem człowieka jest mleko matki, które w specyficznych warunkach może zostać częściowo lub całkowicie zastąpione przez komercyjne mleko spożywcze dla niemowląt, oparte o proteiny mleka krowiego, lub specjalną formułę sojową dla niemowląt. Dopiero u niemowlaków w 6-8 miesiącu życia zaleca się stopniowe wprowadzanie innych pokarmów, dlatego wykarmienie niemowlaka na wegańskiej diecie nie jest sprawą skomplikowaną. W skrócie polega na zastąpieniu mięsa w diecie zmielonymi warzywami strączkowymi i przetworami sojowymi.

Niemowlęta mogą rozwijać się zdrowo na diecie wegańskiej.

Badania pokazują, że niemowlaki rosną normalnie na diecie wegetariańskiej i wegańskiej, szczególnie, jeśli ich podstawowym pokarmem jest matczyne mleko. Na jakość i skład mleka wpływa odpowiednia dieta, dlatego młode, karmiące matki powinny wiedzieć, jakie są zalecenia dla karmiących kobiet na wegańskiej diecie. Niektóre obserwacje wskazują, że dzieci wegetariańskich matek rosną nieco wolniej, od dzieci matek nie-wegetarianek, ale wciąż w granicach normy. Nie jest to nic niepokojącego i może wynikać z faktu, że matki wegetarianki częściej karmią dzieci piersią, a niemowlęta karmione formułami dla niemowląt rosną nieco szybciej od tych, karmionych wyłącznie mlekiem matki. Jeżeli niemowlę rośnie w granicach normy, oznacza to, że jego potrzeby kaloryczne są zaspokojone. Niemowlęta rosną prawidłowo na diecie wegańskiej, jeśli są karmione piersią lub sojową formułą dla niemowląt i korzystają z dodatkowej suplementacji żelazem, witaminą B₁₂ i witaminą D.

Karmienie piersią i sztuczne mleko

Zachęca się matki, aby rozważyły karmienie piersią swoich dzieci. Współcześnie zaleca się, by karmić niemowlę wyłącznie piersią przynajmniej do czwartego miesiąca życia, a jeszcze lepiej do szóstego. Po tym okresie można stopniowo wzbogacać dietę o inne produkty spożywcze, które będą stanowić uzupełnienie mleka matki. Dzieci można karmić piersią jeszcze po okresie niemowlęctwa. Istnieją dowody, że mleko matki ma na dziecko lepszy wpływ, niż sztuczne mleko dla niemowląt. Dzieci te mają później mniejsze ryzyko niektórych chorób, są też chronione przed chorobami zakaźnymi przez przeciwciała, które zawiera mleko matki.

Jeżeli z jakiś powodów niemowlę nie może być karmione piersią, można skorzystać z gotowych formuł, przeznaczonych specjalnie dla niemowląt. Tradycyjne, sztuczne mleko produkuje się na bazie mleka krowiego. Istnieją także specjalne formuły, stworzone w oparciu o białko sojowe, odpowiednie dla niemowląt wegańskich. Część z nich zawiera dodatek witaminy D, która ma pochodzenie zwierzęce, ale niestety są one jedynym substytutem matczynego mleka, odpowiednim dla tak małych dzieci. Należy też zaznaczyć, że specjalne formuły dla niemowląt to nie to samo, co zwykłe mleko krowie lub mleko sojowe. Te produkty nie nadają się dla niemowlaków.

Harmonogram karmienia niemowląt

Sugerowany harmonogram karmienia wegańskich niemowląt 4-12 m-c

Rodzaj pokarmu	4-6m-cy	6-8 m-cy	9-10 m-cy	11-12 m-cy
mleko	mleko matki (zalecane) lub sojowa formuła dla niemowląt	mleko matki (zalecane) lub sojowa formuła dla niemowląt	mleko matki (zalecane) lub sojowa formuła dla niemowląt	mleko matki (zalecane) lub sojowa formuła dla niemowląt
produkty zbożowe	wzbogacone o żelazo produkty zbożowe dla niemowląt (kaszki, można zaniechać do 6 m-ca)	niesłodzone kaszki zbożowe, tosty, krakersy	niesłodzone płatki zbożowe, tosty, krakersy, miękki chleb	niesłodzone płatki zbożowe, tosty, krakersy, miękki chleb, ryż, makaron
owoce	-	rozdrobnione owoce, sok owocowy	miękkie lub gotowane owoce, soki owocowe	miękkie puszkowane lub gotowane owoce, obrane surowe owoce, soki owocowe
warzywa	-	rozdrobnione warzywa, sok warzywny	miękkie, gotowane i roztarte warzywa, soki warzywne	miękkie, gotowane kawałki warzyw, soki warzywne
warzywa strączkowe	-	tofu, zmielone warzywa strączkowe, jogurt sojowy (7-8 m-c)	tofu, zmielone warzywa strączkowe, ser sojowy, jogurt sojowy	tofu, roztarte warzywa strączkowe, ser sojowy, jogurt sojowy, drobne kęsy wegańskich burgerów, tempeh

Zaleca się, by do szóstego miesiąca życia, niemowlęta były karmione wyłącznie mlekiem matki lub specjalną formułą dla niemowląt. Jednakże z różnych powodów już w czwartym miesiącu można wprowadzić niewielkie ilości produktów zbożowych. W handlu dostępne są specjalne kaszki dla niemowląt, wzbogacone o żelazo. Kaszkę można przygotować samemu, ale należy pamiętać o kilku zasadach bezpieczeństwa. Produkty zbożowe muszą być dokładnie zmiksowane na mączkę i ugotowane bez dodatków przypraw do jednolitej, gładkiej konsystencji.

Pierwszym stałym pokarmem niemowląt może być biały ryż, jednakże nie może on stanowić podstawy diety, ze względu na zawartość arsenu. Zaleca się stopniowo wprowadzać do diety niemowlęcia kolejne pokarmy, co trzy, cztery dni. Dzięki temu łatwo zauważymy ewentualne alergie pokarmowe. Należy zacząć od małych ilości pokarmu, 1-2 łyżeczek. Kolejnymi zbożami, które można wprowadzić do diety, są kaszki jęczmienne i owsiane, wzbogacone o żelazo. Jeżeli niemowlę dobrze reaguje na kaszkę, można stopniowo zwiększać jej ilości, aż do ⅓ - ½ filiżanki dziennie, w dwóch porcjach. Niemowlęta po szóstym miesiącu życia mogą też jeść kaszki z pełnych zbóż, np. pszenicy, jęczmienia, owsa lub miękkiej kukurydzy.

W niektórych przypadkach już w czwartym miesiącu życia, do kaszek można dodać niewielkie ilość masła z orzeszków ziemnych, bez innych dodatków. Dzięki temu można zmniejszyć ryzyko późniejszej alergii pokarmowej na orzechy. Jeżeli dziecko ma egzemę, należy skonsultować z pediatrą możliwość wprowadzenia masła orzechowego do diety już w czwartym miesiącu życia.

Większość niemowląt w wieku sześciu miesięcy może już przyjmować różnorodne pokarmy stałe. Dobrymi, pierwszymi pokarmami są: mus jabłkowy, purée z puszkowanej we własnym sosie brzoskwini lub gruszki, zmielone gotowane ziemniaki, marchew lub zielony groszek. Banany i awokado są także odpowiednie dla dzieci, bogate w kalorie i składniki odżywcze, ponadto łatwe w przygotowaniu, nie wymagają bowiem gotowania.

Około 7-8 miesiąca życia niektóre niemowlęta potrafią już pić z kubeczka, więc można wzbogacić ich dietę w 100% sok owocowy, np. jabłkowy. Nie należy podawać soku młodszym niemowlakom, ze względu na ryzyko biegunki. Sok musi też być pasteryzowany, co zmniejsza ryzyko zakażeń bakteryjnych. Niemowlęta nie powinny pić więcej, niż 120 g soku na dobę.

W tym okresie niemowlęta mogą już przyjmować pokarmy o dużej zawartości białka. Z wegańskich pokarmów są to purée z warzyw strączkowych bez skórki, dokładnie zmiksowane tofu lub jogurt sojowy. Stopniowo można wzbogacać dietę w zielone warzywa liściaste, np. jarmuż. Ponieważ mają mocny smak, lepiej rozdrobnić niewielkie ich ilości np. z awokado, musem jabłkowym lub tofu.

Niemowlęta w wieku 10 miesięcy mogą już jeść niewielkie fragmenty jedzenia, bez konieczności mielenia, np. drobne kawałki tofu, chleba czy krakersów. Zaleca się też wprowadzać do diety małe ilości masła orzechowego, jeśli niemowlę nie ma egzemy i historii alergii w rodzinie. Inaczej należy skonsultować to z lekarzem. Niemowlę może łatwo zadławić się większą ilością masła, dlatego należy je rozdrabniać z kaszką lub dodawać małe ilości do krakersów. Jednorocznym niemowlakom można wprowadzać do diety różne rodzaje maseł orzechowych, masło z orzeszków ziemnych, masło migdałowe, czy tahini z nasion sezamu.

Przygotowywanie żywności dla niemowląt

Przygotowując pokarm dla niemowląt, należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa.

W handlu dostępnych jest wiele gotowych produktów żywnościowych, przeznaczonych dla niemowląt. Niestety tylko nieliczne są kompatybilne z dietą wegańską. Dlatego koniecznością jest przygotowywanie żywności dla starszych niemowlaków. Przygotowując żywność dla niemowląt, należy zachować szczególną ostrożność i stosować się do poniższych zasad:

• Nie należy dodawać do jedzenia dla niemowląt soli, cukru, ani przypraw
• Żywność przeznaczoną dla niemowląt należy dokładnie umyć, mocno ugotować i porządnie zmielić, do pożądanej konsystencji
• Z warzyw i owoców przeznaczonych dla niemowląt należy usunąć twardą skórę, pestki lub włókniste części.
• Warzywa strączkowe dla niemowląt należy starannie ugotować i przecisnąć przez sito, aby pozbawić ich twardej skórki.
• Przygotowaną żywność można przechowywać w sterylnych warunkach w lodówce do dwóch dni, lub zamrozić w małych ilościach do późniejszego wykorzystania. Nie należy zamrażać wielokrotnie.
• Nie należy podawać niemowlakom miodu ani syropu kukurydzianego, gdyż istnieje ryzyko wystąpienia botulizmu.
• Niemowlakom poniżej czwartego miesiąca życia nie należy podawać warzyw, szczególnie szpinaku, buraków, marchewki etc., ze względu na wysoką zawartość azotanów.
• Jeżeli w rodzinie dziecka nie ma historii alergii na orzechy, a niemowlę nie ma egzemy, można wprowadzić do diety niemowlaka masło orzechowe bez dodatków, w niewielkich ilościach, jako dodatek do innych, stałych pokarmów, żeby zminimalizować ryzyko zadławienia się. Jeżeli dziecko ma egzemę, należy skonsultować z lekarzem możliwość przeprowadzenia testów alergicznych.

Suplementy

Zaleca się wzbogacić dietę niemowląt o dodatkowe suplementy witaminowe i mineralne.

Suplementy zalecane dla wegańskich niemowląt do szóstego miesiąca życia

Substancja odżywcza	Niemowlęta karmione piersią	Niemowlęta karmione formułą dla niemowląt
Witamina K	Jednorazowa dawka po urodzeniu: 0,5-1 mg domięśniowo lub 1-2 mg doustnie
Witamina D	200 IU, począwszy od 2. miesiąca życia*	Formuła dla niemowląt z witaminą D
Żelazo	1 mg/kg dziennie, począwszy od 4-6 miesiąca życia	Formuła dla niemowląt wzbogacona o żelazo
Witamina B12	0,4 μg/d od urodzenia, chyba, że dieta matki zawiera wystarczające ilości	Formuła dla niemowląt z witaminą B12
*Niemowlęta o jasnej karnacji mogą uzyskać witaminę D podczas kąpieli słonecznej, bez kremów ochronnych - 2 godziny w tygodniu dłonie i twarz lub pół godziny w samej pielusze.

Suplementy zalecane dla wegańskich niemowląt w 6-12 miesiącu życia

Substancja odżywcza	Niemowlęta karmione piersią	Niemowlęta karmione formułą dla niemowląt
Witamina D	400 IU (10 μg) dziennie	Niemowlęta, pijące <500 ml formuły dziennie, 400 IU/d
Żelazo	1 mg/kg dziennie, jeśli niemowlę nie je wystarczającej ilości wraz z pokarmem	Formuła dla niemowląt wzbogacona o żelazo
Witamina B12	0,5 μg/d, chyba, że dieta matki jest adekwatna lub niemowlę je pokarm z witaminą B12	Formuła dla niemowląt z witaminą B12
Cynk	Można rozważyć u starszych niemowląt	Formuła dla niemowląt wzbogacona o cynk

Jadłospis

Przykładowy jadłospis wegański dla niemowlaka w wieku 9 miesięcy

Śniadanie	Przekąska	Obiad	Kolacja	Podwieczorek
¼ filiżanki kaszki zbożowej wzbogaconej w żelazo 2 łyżeczki zarodków pszennych 180 g mleka lub formuły dla niemowląt	¼ kromki pełnoziarnistego chleba pszennego	2 łyżki rozdrobnionego tofu 1 łyżka gotowanego na parze, zmielonego brokułu 2 łyżki rozdrobnionego banana ¼ kromki pełnoziarnistego chleba pszennego 180 g mleka lub formuły dla niemowląt	¼ filiżanki kaszki zbożowej wzbogaconej w żelazo 2 łyżeczki zarodków pszennych 2 łyżki zmielonej fasoli 1 łyżka zmielonej cukinii 1 łyżka musu jabłkowego 180 g mleka lub formuły dla niemowląt	180 g mleka lub formuły dla niemowląt krakers graham