Kaszubski/Podstawy/Lekcja 3

Język kaszubski

Flaga Kaszub Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Ùczba trzecô

W tej lekcji nauczysz się odmiany czasowników w czasie teraźniejszym. Dowiesz się także jak pytać się o miejsce zamieszkania oraz jak samemu na takie pytania odpowiadać.

Gôdka

Flaga Kaszub Dialog Gôdka - Dze mieszkôsz?

Agnes - Dobri wieczór Michôł! Michôł - Agnes! Dobri wieczór! Cëż je czëc? Agnes - Mòże bëc, sprawi. A kòl ce? Michôł - Dzãka, fejn. Co robisz? Agnes - Czetôm ògłosë. Michôł - Chcesz cos kùpic? Agnes - Nié. Przecëgóm sã. Michôł - Dokądka? Agnes - Do Gduńska. Michôł - A dze terôz mieszkôsz? Agnes - Mieszkóm w Gdini przë Swiãtojansczi. Michôł - Jak długò hénë mieszkôsz? Agnes - Òd wiedna. A të? Michôł - Terôzka mieszkóm w Rëmi przë Ôbrama. Agnes - Wiém dze to je! Mòj stark hénë mieszkô! Michôł - Nade zwëk!

Flaga Kaszub Słownictwo Słowôrz - do dialogu

Mòże bëc, sprawi. kòl fejn przecëgac hénë Ôbram wiedno stark nade zwëk! W porządku. koło, u dobrze przeprowadzać tam Abraham zawsze dziadek nadzwyczajnie!

<br=clear>

Flaga Kaszub Słownictwo Słowôrz - Lista miast

W nawiasie nazwa miasta w miejscowniku Gdiniô (Gdini) Gduńsk (Gduńskù) Sopòt (Sopòce) Wejrowò (Wejrowie) Lãbòrg (Lãbòrgù) Kartuzë (Kartuzach) Kòscérzna (Kòscérznie) Chònice (Chòjnicach) Bëtowò (Bëtowie) Pùck (Pùcku) Rëmiô (Rëmi) Wiôlgô Wies (Wiôldżi Wse) Hél (Hélu) Stôłpskò (Stôłpskù) Warszawa (Warszawie) Krakòwò (Krakòwie) Pòznóń (Pòznóniu) Szczëtno (Szczëtnie) Gdynia Gdańsk Sopot Wejherowo Lębork Kartuzy Kościerzyna Chojnice Bytów Puck Rumia Władysławowo Hel Słupsk Warszawa Kraków Poznań Szczecin

<br=clear>

Gramatika

Kòniugacëjô czasników

W poprzedniej lekcji poznaliśmy odmianę czasownika bëc. Poza tą koniugacją istnieją jeszcze cztery inne. Możemy je rozróżnić po końcówce jaką przybierają czasowniki w pierwszej i drugiej osobie liczby pojedyńczej. I tak rozróżniamy czasowniki z końcówkami:

• -óm, -ôsz - dla potrzeb tego podręcznika będziemy ją zwali koniugacją I
  • np. mieszkac (mieszk-óm, mieszk-ôsz), czëtac (czet-óm, czet-ôsz), szukac (szuk-óm, szuk-ôsz), pitac (pit-óm, pit-ôsz), miec (m-óm, m-ôsz), spiéwac (spiéw-óm, spiéw-ôsz)
• -ã, -isz (-ysz) - dla potrzeb tego podręcznika będziemy ją zwali koniugacją II
  • np. robic (robi-ã, rob-isz), zwónic (zwoni-ã, zwon-isz), sedzëc (sedz-ã, sedz-ysz)
• -ã, -esz - dla potrzeb tego podręcznika będziemy ją zwali koniugacją III
  • np. niosëc (nios-ã, nies-esz), drzéc (drz-ã, drz-esz), sekac (secz-ã, secz-esz), skôczëc (skôcz-ã, skôcz-esz)
• -ém, -ész - dla potrzeb tego podręcznika będziemy ją zwali koniugacją IV
  • np. wiedzec (wi-ém, wi-ész)

Poniżej przykłady czasowników należących do koniugacji I oraz II. Postaraj się je zapamiętać, aczkolwiek w paru następnych lekcjach będziemy jeszcze, na innych przykładach, utrwalać wszystkie odmiany.

Flaga Kaszub Czasnik - czëtac (kòniugacëjô I)

Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba 1. òs. jô czëtóm më czëtómë / ma czetóma 2. òs. të czëtôsz wa czëtôta 3. òs. òn, òna, òno czëtô òni, òne czëtają   Wë czëtôce

<br=clear>

Przykłady:

Jô czëtóm kniga. Të czëtôsz kniga. Òn/Òna/Òno czëtô kniga.

Më czëtómë knidżi. Ma czëtama knidżi. We czëtôta knidżi. Òni/Òne czëtają knidżi.

Wë czëtôce kniga.

Flaga Kaszub Czasnik - mieszkac (kòniugacëjô I)

Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba 1. òs. jô mieszkóm më mieszkómë / ma mieszkóma 2. òs. të mieszkôsz wa mieszkôta 3. òs. òn, òna, òno mieszkô òni, òne mieszkają   Wë mieszkôce

<br=clear>

Przykłady:

Jô mieszkóm w Rëmi. Të mieszkôsz w Rëmi. Òn/Òna/Òno mieszkô w Rëmi.

Më mieszkómë w Rëmi. Ma mieszkóma w Rëmi. We mieszkôta w Rëmi. Òni/Òne mieszkają w Rëmi.

Wë mieszkôce w Rëmi.

Flaga Kaszub Czasnik - przecëgac (sã) (kòniugacëjô I)

Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba 1. òs. jô przecëgóm (sã) më przecëgómë (sã) / ma przecëgóma (sã) 2. òs. të przecëgôsz (sã) wa przecëgôta (sã) 3. òs. òn, òna, òno przecëgô (sã) òni, òne przecëgą (sã)   Wë przecëgôce (sã)

<br=clear>

Przykłady:

Jô przecëgóm sã do Gduńska. Të przecëgôsz sã do Gduńska. Òn/Òna/Òno przecëgô sã do Gduńska.

Më przecëgómë sã do Gduńska. Ma przecëgóma sã do Gduńska. We przecëgôta sã do Gduńska. Òni/Òne przecëgają sã do Gduńska.

Wë przecëgôce sã do Gduńska.

Flaga Kaszub Czasnik - robic (kòniugacëjô II)

Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba 1. òs. jô robiã më robimë / ma robima 2. òs. të robisz wa robita 3. òs. òn, òna, òno robi òni, òne robią   Wë robice

<br=clear>

Przykłady:

Jô robiã w Hélu. Te robisz w Hélu. Òn/Òna/Òno robi w Hëlu.

Më robimë w Hélu. Ma robima w Hélu. Wa robita w Hélu. Óni/Òne robią w Hélu.

Wë robice w Hélu.

Flaga Kaszub Czasnik - kùpic (kòniugacëjô II)

Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba 1. òs. jô kùpiã më kùpimë / ma kùpima 2. òs. të kùpisz wa kùpita 3. òs. òn, òna, òno kùpi òni, òne kùpią   Wë kùpice

<br=clear>

Przykłady:

Jô kùpiã cządnik. Te kùpisz cządnik. Òn/Òna/Òno kùpi cządnik.

Më kùpimë cządnik. Ma kùpima cządnik. Wa kùpita cządnik. Óni/Òne kùpią cządnik.

Wë kùpice cządnik.

Flaga Kaszub Czasnik - czëc (kòniugacëjô III)

Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba 1. òs. jô czëjã më czëjemë / ma czëjema 2. òs. të czëjesz wa czëjeta 3. òs. òn, òna, òno czëje òni, òne czëją   Wë czëjece

<br=clear>

Czasownik czëc ma dwa znaczenia: jednym z nich jest czuć (się) (czëjã sã fejn - czuję się dobrze), drugim natomiast słuchać (cëż je czëc - co słychać; czëjã mùzykã - słucham muzyki). Warto przy tym wspomnieć, że istnieje także czasownik słëchac, który też ma dwa znaczenia - słuchać (od tego np. słëchińc - słuchacz; słëchôj mie - słuchaj mnie) oraz należeć do (to mie słëchô - to należy do mnie). Polskie czuć coś (np. zapach) to po kaszubsku cknąc co.

Przykłady:

Jô czëjã radio. Të czëjesz radio. Òn/Òna/Òno czëje radio.

Më czëjemë radio. Ma czëjema radio. Wa czëjeta radio. Òni/Òne czëją radio.

Wë czëjece radio.

Flaga Kaszub Czasnik - wiedzec (kòniugacëjô IV)

Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba 1. òs. jô wiém më wiémë / ma wiéma 2. òs. të wiész wa wiéta 3. òs. òn, òna, òno wié òni, òne wiédzą   Wë wiéce

<br=clear>

Przykłady:

Jô wiém wszëtkò. Te wiész wszëtkò. Òn/Òna/Òno wié wszëtkò.

Më wiémë wszëtkò. Ma wiéma wszëtkò. Wa wiéta wszëtkò. Óni/Òne wiédzą wszëtkò.

Wë wiéce wszëtkò.

Flaga Kaszub Słownictwo Słowôrz - do przykładów

cządnik kniga wszëtkò czasopismo książka wszystko

<br=clear>

Pëtowniczi

Pytajniki są raczej podobne do tych używanych w języku polskim. Podobnie się też je stosuje, tak więc użytkownik języka polskiego nie powinien mieć z nimi większego kłopotu.

W tej lekcji poznaliśmy już kilka z nich:

• Dze odpowiada polskiemu gdzie.
• Dokądka odpowiada polskiemu dokąd oraz gdzie.
• Co w kaszubskim i polskim oznacza to samo.
• Jak w kaszubskim i polskim oznacza to samo i tak samo się stosuje.

Przykłady:

Dze to je? Dokądka sã przecëgôsz? Co to je? Jak długò hénë mieszkôsz?

Dla utrwalenia wiadomości powiedz po kaszubsku:

• Gdzie jest resturacja? (restaùracëjô)
• Dokąd idzesz? (jic - kòniugacëjô III)
• Co jest w Gdyni?
• Jak to jest po kaszubsku?

W kolejnych lekcjach poznamy następne pytajniki.

Cwiczënczi

1. Odpowiedz na pytania.
   1. Dze terôzka mieszkô Agnes?
   2. A dze mieszkô Michôł?
   3. Jak długò Agnes mieszkô w Gdini?
   4. Dokądka przecëgô sã Agnes?
   5. Chto jesz, òkróm Michała, mieszkô w Rëmi przë Ôbrama?
2. Powiedz kto gdzie mieszka.
   1. Michôł, Rëmiô
   2. Agnes, Gdiniô
   3. Joana, Gduńsk
   4. Môrcën, Wejrowò
3. Odpowiedz twierdząco i przecząco na poniższe pytania.
   1. Mieszkôsz të w Gdini?
   2. Twojë miono je Michôł?
   3. Mieszkôsz w Gduńsku òd wiedna?
   4. Przecëgôsz sã do Krakòwa?
4. Uzupełnij dialog.
   • Witôj Waldi. _______.
   • Mòże bëc, sprawi. A kòl cë?
   • Fejn. _______.
   • Mieszkóm w Rëmi, przë Matejczi. ______.
   • A jô mieszkôm w Hélu, przë Pòrtowi.
   • ____________.
   • Òd wiedna, le terôzka _________ do Gduńska.
5. Po kaszubsku przedstaw swojego kolegę (koleżankę, rodzica, kogoś z rodzeństwa). Podaj imię tej osoby oraz gdzie mieszka.

Odpowiedzi do ćwiczeń

Język kaszubski

Flaga Kaszub Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13