Kaszubski/Podstawy/Lekcja 7

Język kaszubski

Flaga Kaszub Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Lekcja 7

Celem tej lekcji jest przedstawienie czasu przeszłego.

Gôdka

Flaga Kaszub Dialog Gôdka - Co bëło wczora?

Ana - Michale, co të robił wczora? Michôł - Wczora jô jak wiedno béł w robòce. Leno czej jô chcôł reno wińc z doma jakno w każdi jinszi dzéń, mój mùlk chca żebë jô pòmògł ji pòdlac kwiatë. Tedë jô spòzdzëł sã na miastowi ban do robòtë. Mój szef béł złi jak diôcheł. Pòzdze, pò robòce, jô jachôł na ùczbã szpańsczégò jãzëka dze miôł sprôwdzënk. Leno jô zabéł ò nim, wic nick jô nie napisôł, le blós czësti cedelk òddôł. Jesz czej jô jachôł nazôd dodom, òkôzało sã, że nie miôł jô z se bilietu... Mést nie béł to mój nôlepszi dzéń. Ana - Në, richtich nié.

Flaga Kaszub Słownictwo Słowôrz - do dialogu

wiedno leno wińc mùlk miastowi ban zabëc wic nick blós cedelk nazôd dodom mést richtich zawsze jednakże, ale wyjść kochanie, ukochana osoba kolej miejska zapomnieć więc nic tylko kartka z powrotem dom, do domu chyba naprawdę

<br=clear>

Gramatika

W formach czasu przeszłego brak jest informacji o osobie, należy więc używać zaimka osobowego (jô, të itp.). Zaznaczyć trzeba, że zaimek osobowy wystepuje w kaszubszczyźnie stosunkowo często, nawet jeżeli końcówka czasownika określa osobę. W kaszubszczyźnie literackiej oraz w północnych dialektach używa się archaicznego dziś czasu przeszłego złożonego dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedyńczej. Tworzony jest on poprzez dodanie do formy czasu przeszłego czasownika posiłkowego bëc w odpowiedniej formie czasu teraźniejszego (np. (jô) jem robił, (të) jes pisôł). Często używa się też form opisowych z czasownikiem miec np. (jô) móm zrobioné, môsz (të) jadłé?.

Podstawowe informacje o odmianie czasowników w czasie przeszłym:

• -ô- w rodzaju męskim przed końcowym -ł (np. miôł) wymienia się w pozostałych osobach na -a- (miała) lub czasem -e- (mielë)

Flaga Kaszub Czasnik - miec (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô miôł jô miała - 2. òs. të miôł të miała - 3. òs. òn miôł òna miała, mia, miã òno miało

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më mielë / ma miała më miałë / ma miała 2. òs. wa miała, mia, miã wa miała 3. òs. òni mielë òne miałë

Pòczëstnô forma

Wë mielë

<br=clear>

• czasownik bëc często przybiera w rodzaju męskim formę béł obok bëł

Flaga Kaszub Czasnik - bëc (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô béł, bëł jô bëła - 2. òs. të béł, bëł të bëła - 3. òs. òn béł, bëł òna bëła òno béło, bëło

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më bëlë / ma bëła më bëłë / ma bëła 2. òs. wa bëlë, bëła wa bëłë, bëła 3. òs. òni bëlë òne bëłë

Pòczëstnô forma

Wë bëlë

<br=clear>

• -i- oraz -u- występujące w rodzaju męskim przed końcowym -ł wymienia się w pozostałych osobach na -ë-

Flaga Kaszub Czasnik - mëc (sã) (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô mił jô mëła - 2. òs. të mił të mëła - 3. òs. òn mił òna mëła òno mëło

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më mëlë / ma mëła më mëłë / ma mëła 2. òs. wa mëlë wa mëła 3. òs. òni mëlë òne mëłë

Pòczëstnô forma

Wë mëlë

<br=clear>

Flaga Kaszub Czasnik - czëc (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô czuł jô czëła - 2. òs. të czuł të czëła - 3. òs. òn czuł òna czëła òno czëło

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më czële / ma czeła më czëłe / ma czeła 2. òs. wa czële wa czëłe 3. òs. òni czële òne czëłe

Pòczëstnô forma

Wë czële

<br=clear>

• w 3 osobie liczby pojedyńczej rodzaju żeńskiego a także w 2 osobie liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego końcowe -ała lub -ãła ściąga się do -a lub -ã (np. miec)

Flaga Kaszub Czasnik - chcec (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô chcôł jô chcała - 2. òs. të chcôł të chcała - 3. òs. òn chcôł òna chcała, chca, chcã òno chcało

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më chcelë / ma chcała më chcałë / ma chcała 2. òs. wa chcała, chcelë wa chcała 3. òs. òni chcelë òne chcałë

Pòczëstnô forma

Wë chcelë

<br=clear>

• w liczbie mnogiej powszechniejsze jest zakończenie -elë (-ełë) aniżeli -alë (-ałë)

Flaga Kaszub Czasnik - jachac (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô jachôł jô jachała - 2. òs. të jachôł të jachała - 3. òs. òn jachôł òna jachała, jacha òno jachało, jacha

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më jachelë / ma jachałë më jachełë / ma jachałë 2. òs. wa jachelë, jacha wa jachałë 3. òs. òni jachelë òne jachałë

Pòczëstnô forma

Wë jachalë

<br=clear>

• niektóre czasowniki występują w długiej formie, podczas gdy ich polskie odpowiedniki uległy skróceniu

• jeżeli przed końcowym -ł jest spółgłoska, nie wymawia się go, np. szedł (szet), jôdł (jôt), mógł (móg), sôdł (sôt)

Inne czasowniki występujące w tekście:

Flaga Kaszub Czasnik - robic (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô robił jô robiła - 2. òs. të robił të robiła - 3. òs. òn robił òna robiła, robia òno robiło, robia

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më robilë / ma robiła (robia) më robiłë / ma robiła (robia) 2. òs. wa robilë wa robiła 3. òs. òni robilë òne robiłë

Pòczëstnô forma

Wë robilë

<br=clear>

Flaga Kaszub Czasnik - pòmòc (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô pòmògł jô pòmògła - 2. òs. të pòmògł të pòmògła - 3. òs. òn pòmògł òna pòmògła òno pòmògło

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më pòmòglë / ma pòmògła më pòmògłë / ma pòmògła 2. òs. wa pòmòglë wa pòmògła 3. òs. òni pòmòglë òne pòmògłë

Pòczëstnô forma

Wë pòmòglë

<br=clear>

Flaga Kaszub Czasnik - spòzdzëc (sã) (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô spòzdzył jô spòzdzëła - 2. òs. të spòzdzył të spòzdzëła - 3. òs. òn spòzdzył òna spòzdzëła òno spòzdzëło

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më spòzdzëlë / ma spòzdzëła më spòzdzëłë / ma spòzdzëła 2. òs. wa spòzdzëlë wa spòzdzëła 3. òs. òni spòzdzëlë òne spòzdzëłë

Pòczëstnô forma

Wë spòzdzëlë

<br=clear>

Flaga Kaszub Czasnik - zabëc (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô zabéł jô zabëła - 2. òs. të zabéł të zabëła - 3. òs. òn zabéł òna zabëła òno zabëło

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më zabëlë / ma zabëła më zabëłë / ma zabeła 2. òs. wa zabëlë wa zabëła 3. òs. òni zabëlë òne zabëłë

Pòczëstnô forma

Wë zabëlë

<br=clear>

Flaga Kaszub Czasnik - òddac (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô òddôł jô òddała - 2. òs. të òddôł të òddała - 3. òs. òn òddôł òna òddała, òdda òno òddało

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më òddale / ma òddała më òddałe / ma òddała 2. òs. wa òddale wa òddała 3. òs. òni òddale òne òddałe

Pòczëstnô forma

Wë òddale

<br=clear>

Flaga Kaszub Czasnik - òkôzac (sã) (ùszłi czas)

Pòjedinczô lëczba

chłopsczi ôrt białczi ôrt dzecny ôrt 1. òs. jô òkôzôł jô òkazała - 2. òs. të òkôzôł të òkazała - 3. òs. òn òkôzôł òna òkazała òno òkazało

Wielnô lëczba

chłopskòpersónowi ôrt niechłopskòpersónowi ôrt 1. òs. më òkazalë / ma òkazała më òkazałë / ma òkazała 2. òs. wa òkazalë wa òkazała 3. òs. òni òkazalë òne òkazałë

Pòczëstnô forma

Wë òkazalë

<br=clear>

Cwiczënczi

1. Przećwicz odmianę w czasie teraźniejszym i przeszłym poznanych do tej pory czasowników.
2. Przetłumacz na polski dialog rozpoczynający lekcję.
3. Przetłumacz poniższe zdania na kaszubski
   1. Byłem z rodziną na wakacjach w Grecji.
   2. Czy Ania oddała tę zieloną książkę?
   3. Okazało się, że pamiętali o historii swojego narodu.
   4. Teraz jadę samochodem, ale piętnaście minut temu jechałam pociągiem.
4. Przetłumacz na polski

Język kaszubski

Flaga Kaszub Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13