Uciążliwość zapachowa/Modelowanie dyspersji odorantów/Model referencyjny

« ***
Model referencyjny
»
Rodzaje modeli Powrót do wstępu
Spis treści

Model referencyjny

edytuj
Podstawa prawna

Metoda obliczeń przygruntowych stężeń zanieczyszczeń gazowych, emitowanych ze źródeł punktowych, jest opisana w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu[1]. Procedura tych obliczeń jest powszechnie stosowana w Polsce od roku 1981 (data wydania Wytycznych Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenami i Ochrony Środowiska). Podstawą obliczeń jest gaussowski model "smugi zanieczyszczeń", kształtowanej przez wiatr i procesy dyfuzji (zob. uwaga 1).

Modelowanie dyspersji odorantów tym różni się od modelowania dyspersji poszczególnych związków chemicznych, że zamiast wartości stężenia wyrażanego np. w μg/m³ stosuje się wartości stężenia zapachowego cod (zob. uwaga 2), wyrażanego w jednostkach zapachowych (ouE; zob. uwaga 3) w metrze sześciennym. Odpowiednio zmienia się też wymiar emisji, np. z [mg/s] na [ouE/s][2][3].

W czasie modelowania są wykorzystywane informacje o wielkości emitowanego strumienia zapachowego oraz o warunkach wyrzutu gazów i ich rozprzestrzeniania się (warunki meteorologiczne i topograficzne). Obliczenia są wykonywane w ramach rozpatrywania skarg na nadmierną zapachową uciążliwość istniejących instalacji oraz wniosków o zgodę na uruchomienie zakładów nowych. Wyniki obliczeń są porównywane ze standardami zapachowej jakości powietrza, jeżeli zostały ustalone (w Polsce dotychczas nie istnieją).

Gaussowski "model smugi odorantów"

edytuj
Temperatura (czerwony) spada trochę szybciej, niż "adiabatycznie" (niebieski)
Inwersja temperatury

Smugę odorantów, rozprzestrzeniającą się z emitora (zob. uwaga 4), opisuje się tak samo jak smugi wszystkich innych zanieczyszczeń powietrza. Specyficzne dla odorantów są jedynie jednostki miary ilości zanieczyszczenia. Stosowane są europejskie jednostki zapachowe (ouE) zamiast jednostek masy (mg)[4][5].

Smuga zanieczyszczeń jest obiektem trudnym do modelowania. Jej kształt zależy od wielu czynników topograficznych i meteorologicznych. Stosowany jest model bardzo uproszczony – różniczkowe równanie Pasquille'a, które opisuje zależność stężenia zanieczyszczeń w punkcie P(x,y,z) smugi (cod,xyz [ouE/m3] od:
qod – strumienia zapachowego (emisji zapachowej); [ouE/s]
ū – średniej prędkości wiatru w warstwie powietrza od z = 0 do z = H; [m/s]
H – wysokości pozornego punktu emisji; [m] (na rys. – He, wysokość efektywna w x=0)
m – wykładnika meteorologicznego,
z0 – parametru aerodynamicznej szorstkości powierzchni, „szorstkość podłoża”; [m],
σz i σy – współczynników dyfuzji atmosferycznej (zależność σ od m i z0 opisują równania empiryczne).

Zgodnie z przytoczonym rozporządzeniem wysokość pozornego punktu emisji (H) oblicza się jako sumę rzeczywistej wysokości komina (h) i tak zwanego „wyniesienia” (Δh). Stopień wyniesienia gazów ponad komin zależy od ich ciepła właściwego i temperatury, prędkości na wylocie z komina i jego wylotowej średnicy oraz od prędkości wiatru na wysokości wylotu.

Gaussowski model smugi odorantów ze źródła punktowego
qod [ouE/s] – emisja odorantów (strumień zapachowy), ouEeuropejska jednostka zapachowa (odour unit)
Współczynnik szorstkości aerodynamicznej, z0[1]
Sposób pokrycia terenu wokół emitora z0 [m]
woda 0,00008
łąki, pastwiska 0,02
pola uprawne 0,035
sady, zagajniki 0,4
lasy 2
wieś (zabudowa zwarta) 0,5
miasto do 10 tys. mieszkańców 1
miasto 10–100 tys. mieszkańców, zabudowa niska 0,5
miasto 10–100 tys. mieszkańców, zabudowa średnia 2
miasto 100–500 tys. mieszkańców, zabudowa niska 0,5
miasto 100–500 tys. mieszkańców, zabudowa średnia 2
miasto 100–500 tys. mieszkańców, zabudowa wysoka 3
miasto >500 tys. mieszkańców, zabudowa niska 0,5
miasto >500 tys. mieszkańców, zabudowa średnia 2
miasto >500 tys. mieszkańców, zabudowa wysoka 5

Parametr aerodynamicznej szorstkości podłoża jest statystyczną wielkością zależną od rodzaju pokrycia terenu (np. krzewy, drzewa, zabudowania). Wzrost szorstkości podłoża powoduje zwiększenie się turbulencji w przemieszczającej się masie powietrza i sprzyja rozpraszaniu zanieczyszczeń (większe współczynniki dyfuzji). W rozporządzeniu ministra zamieszczono zestawienie szacunkowych wartości z0, odniesionych do obszarów zagospodarowanych w różny sposób.

Wykładnik meteorologiczny (m) określa tempo wzrostu prędkości wiatru z wysokością. Przyjmuje się, że spełniana jest zależność:

gdzie: ua, uh – prędkość wiatru na wysokościach, odpowiednio: a (wysokość anemometru) i h.

Wyodrębniono sześć stanów równowagi atmosfery, decydujących m. in. o szybkości wznoszenia się emitowanych gazów (zob. Gaussian Plume Calculator[6] – wpływ Atmospheric Conditions na kształt smugi). Poszczególnym stanom równowagi przypisano następujące wartości wykładnika meteorologicznego[1]:

m = 0,080 – stan 1; równowaga silnie chwiejna (prędkości wiatru 1–3 m/s),
m = 0,143 – stan 2; równowaga chwiejna (prędkości wiatru 1–5 m/s),
m = 0,196 – stan 3; równowaga lekko chwiejna (prędkości wiatru 1–8 m/s),
m = 0,270 – stan 4; równowaga obojętna (prędkości wiatru 1–11 m/s),
m = 0,363 – stan 5; równowaga lekko stała (prędkości wiatru 1–5 m/s),
m = 0,440 – stan 6; równowaga stała (prędkości wiatru 1–4 m/s).

Wyodrębniono też 11 klas prędkości wiatru: ū = 1, 2, 3, ... 11 m/s (dla ū < 1 lub > 11m/s zakłada się ū = 1 lub 11 m/s). Łącznie klasyfikacja obejmuje 36 sytuacji meteorologicznych (określona prędkość wiatru i stan równowagi). Każda z sytuacji występuje przy różnych kierunkach wiatru, opisywanych przez wskazanie jednego z 12 sektorów kąta 360° (ponumerowanych zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, od 1 dla wiatrów południowych).

Dane do obliczeń przewidywanych stężeń odorantów w otoczeniu instalacji

edytuj

Oprogramowanie dla służb ochrony środowiska naturalnego i środowiska pracy jest zwykle przychylne dla użytkowników i dostarczane przez firmy z dokładnymi instrukcjami obsługi. Niektóre z tych programów umożliwiają wyrażanie stężenia zapachowego i emisji zapachowej w stosownych, specyficznych jednostkach (ouE/m³ i ouE/s). Do każdego z programów służących do wykonywania obliczeń stężenia emitowanych zanieczyszczeń w różnych punktach otoczenia emitora lub emitorów w różnych sytuacjach meteorologicznych zgodnie z rozporządzeniem[1], wprowadza się w odpowiednich oknach:

  • charakterystyczne parametry emitora lub emitorów:
– położenie,
– wysokość,
– kształt i wymiary przekroju,
  • dane dotyczące emitowanych strumieni gazów (strumień objętościowy i strumień zanieczyszczeń), np. w przypadku odorantów:
– temperatura i ciepło właściwe,
– prędkość liniowa wyrzutu,
– emisja zapachowa (strumień zapachowy, qod ouE/s), wartości maksymalne i średnie w skali roku (zobacz – (zob. uwaga 5),
  • charakterystykę otoczenia emitora (określenie współczynnika szorstkości aerodynamicznej, której wzrost sprzyja dyspersji zanieczyszczeń,
  • dane meteorologiczne, charakteryzujące miejsce lokalizacji emitora (róża wiatrów).

Strumień zapachowy (emisja zapachowa)

edytuj

Strumień zapachowy, inaczej nazywany emisją zapachową, oblicza się jako iloczyn strumienia objętości (v [m³/s]) przez stężenie odorantów, wyznaczane metodą olfaktometrii dynamicznej (stężenie zapachowe, cod [ouE/m³]). Zgodnie z PN-EN 13725:2007 strumień zapachowy jest oznaczany symbolem qod [ouE/s][2][3] .

Emisję zapachową z instalacji projektowanych można obliczać jako iloczyn wskaźnika emisji zapachowej (np. ouE/kg produktu) – wyznaczonego w analogicznym zakładzie istniejącym – przez odpowiednio wyrażoną planowaną wielkość produkcji (np. kg/s).

Emisję ze źródeł powierzchniowych (trudnych do zorganizowania w celu pobrania próbek) lub zespołów różnych niewielkich emitorów wyznacza się metodą „modelowania wstecznego” („odwrotne modelowanie”, „ inverse modeling”). Wykonywane są[7]:

  • pomiary stężenia zapachowego w różnych miejscach otoczenia ocenianego źródła,
  • obliczenia z użyciem modelu rozprzestrzeniania się, prowadzone z użyciem różnych wartości qod [ouE/s] (metoda iteracyjna).

Procedura nie jest dotychczas znormalizowana. Stosowane są pomiary[7]:

  • krótkookresowe, w różnych – określonych – sytuacjach meteorologicznych, w punktach leżących w tzw. smudze zanieczyszczeń, w
  • długookresowe, np. całoroczne, w węzłach ustalonej siatki pomiarowej otaczającej źródło.

Obliczenia wykonuje się stosując, odpowiednio:

  • "własne róże wiatrów", wyznaczane dla okresów kolejnych serii pomiarów w smudze zanieczyszczeń,
  • wieloletnie statystyki meteorologiczne, w przypadku badań całorocznych.

Wynikiem obliczeń są, odpowiednio:

  • zbiór oszacowań emisji zapachowej w okresach pomiarów w smudze,
  • jedna wartość emisji, najlepiej odpowiadająca wynikom uzyskanym we wszystkich punktach siatki w ciągu roku.

Stężenie zapachowe

edytuj

Stężenie zapachowe jest stężeniem odorantów, określanym metodą olfaktometrii dynamicznej, opisaną w PN-EN 13725:2007[2][3]. Jest ono liczbowo równe wartości takiego stopnia rozcieńczenia próbki czystym powietrzem, po którym jest osiągany zespołowy próg węchowej wyczuwalności (umownie – jedna europejska jednostka zapachowa w metrze sześciennym, ouE/m³).

Wskaźnik emisji zapachowej

edytuj

Wskaźnik emisji może być wyrażany jako liczba emitowanych jednostek zapachowych, odniesiona np. do jednej tony fosforytu, przetwarzanego na kwas fosforowy lub nawozy fosforowe[8], tysiąca norek lub jednego tucznika w fermie hodowlanej[9][10] czy metra sześciennego oczyszczanych ścieków komunalnych[11].

Liczbowe wartości wskaźników emisji odorantów z istniejących instalacji są wyznaczane doświadczalnie, analogicznie jak wskaźniki emisji innych zanieczyszczeń powietrza. Wykonywane są liczne pomiary emisji zapachowej, w różnych warunkach technologicznych. Pomiary emisji polegają na równoczesnym określaniu wielkości objętościowego strumienia emitowanych gazów i zapachowego stężenia zanieczyszczeń tych gazów. Pomiary są wykonywane metodami olfaktometrycznymi – w krajach Unii Europejskiej zgodnie z normą europejską PN-EN 13725. Określa się wartości maksymalne oraz średnie dla roku lub sezonu. Wskaźnik emisji odorantów z określonej instalacji oblicza się dzieląc wartość emisji, wyrażonej w jednostkach zapachowych na godzinę, przez odpowiednio wyrażone natężenie działalności (np. liczba tuczników, ton fosforytu, metrów sześciennych ścieków).

W czasie obliczeń przewidywanej emisji zapachowej z instalacji projektowanych korzysta się z wartości wskaźników wyznaczonych w analogicznych instalacjach istniejących.

Róża wiatrów

edytuj

Róże wiatrów są opracowywane przez stacje meteorologiczne na całym świecie, dla mórz i lądów. Poza statystykami kierunków i prędkości wiatrów oraz stanów pionowej równowagi, związanych z wymianą masy i ciepła w słupie atmosfery nad określonym obszarem (np. szybkość prądów wznoszących i opadających lub zjawiska inwersji). Takie statystyki są wykorzystywane np. w czasie tworzenia modeli zmian klimatu Ziemi, przy projektowaniu lotnisk lub farm energetyki wiatrowej[12] oraz w procesach zarządzania ochroną środowiska. Umożliwiają przewidywanie częstości przekraczania dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza w różnych odległościach od projektowanych zakładów przemysłowych. W komórkach tabel meteorologicznych, dotyczących roku lub sezonu (np. grzewczego i letniego), umieszczane są liczby określonych sytuacji meteorologicznych (prędkość wiatru i stan równowagi), obserwowanych przy różnych kierunkach wiatru. Obserwacje są systematycznie gromadzone przez wiele lat[1][13][14].

Fragment tabeli meteorologicznej stacji IMiGW Poznań (łączna liczba obserwacji: 29355)
u, m/s stan 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
1 1 10 3 3 0 17 3 21 3 0 0 10 3
1 2 12 17 35 35 85 39 37 10 29 31 23 14
1 3 32 53 64 85 133 101 97 37 30 42 53 41
1 4 56 67 104 134 185 185 249 120 105 67 94 42
1 5 14 16 7 30 39 32 23 12 14 14 4 7
1 6 64 65 115 151 224 120 200 92 74 82 75 59
2 1 2 7 3 5 9 2 3 2 1 1 1 2
2 2 29 39 38 41 74 38 54 39 35 26 45 20
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Fragment róży wiatrów – statystyka kierunków i prędkości wiatru oraz stanów równowagi i zespół w czasie weryfikacji wyników modelowania dyspersji odorantów (zob. Olfaktometria terenowa)

Wyniki obliczeń stężenia zapachowego w powietrzu otoczenia instalacji

edytuj

Zgromadzenie informacji o wielkości emisji zapachowej, parametrach wyrzutu gazu, „szorstkości podłoża”, prędkości wiatru i stanie równowagi atmosfery pozwala oszacować stężenie zapachowe cod,xyz w każdym punkcie smugi (x,y,z). Wynik obliczeń odpowiada średniej wartości rzeczywistej, odniesionej do 60 minut (średnia sześćdziesięciominutowa, cod,60m).

Obliczenia stężenia, występującego w węzłach otaczającej emitor siatki obliczeniowej, są wykonywane dla wszystkich sytuacji meteorologicznych (36 kombinacji parametrów m i ū), po czym uwzględniane jest prawdopodobieństwo występowania każdej z tych sytuacji w skali roku na podstawie odpowiedniej róży wiatrów (uwzględnienie prawdopodobieństwa występowania różnych stanów równowagi atmosfery). Pozwala to wyznaczyć – dla każdego punktu otoczenia :

  • wartości stężenia średniego i maksymalnego w skali roku,
  • wartość stężenia, która nie jest w tym punkcie przekraczana częściej niż np. przez 2% godzin roku (percentyl 98, cod,60m,98; obliczenia można wykonać dla innych założonych częstości).
Przykłady wyników modelowania, dotyczących skali roku (np. prognoza uciążliwości projektowanego zakładu) lub skali krótszej (np. doba – sprawdzanie poprawności przewidywań, dotyczących już istniejącego źródła). Uciążliwość zapachowa odpowiadająca częstości 2-3% jest zwykle akceptowana.

Prognozowanie intensywności zapachu w otoczeniu instalacji

edytuj

Zakres opisanych powyżej rutynowych obliczeń stężenia odorantów w różnych punktach otoczenia instalacji może być rozszerzony o interpretację wyników obliczeń pod kątem potencjalnej uciążliwości instalacji dla mieszkańców otoczenia.

Przyjmuje się, że wynik obliczeń (stężenie średnie odniesione do 60 min):

cod,60m > 1 ouE/m³

odpowiada sytuacji, w której w czasie godziny zapach może być rozpoznawalny – chwilowo może występować stężenie ok. 10-krotnie większe od progu węchowej wyczuwalności.

Aby przewidzieć prawdopodobieństwo, że rozpoznany zapach będzie uznawany za np. słaby, wyraźny lub mocny należy doświadczalnie określić wartość współczynnika proporcjonalności (k) w równaniu Webera-Fechnera:

S = k · log (cod [ouE/m³])

gdzie: S (zob. uwaga 6) – intensywność zapachu, k – współczynnik Webera-Fechnera, cod – stężenie zapachowe.

Dodatkowe pomiary olfaktometryczne polegają na zespołowym skalowaniu intensywności zapachu próbek emitowanego gazu oraz próbek rozcieńczonych w znanym stopniu (znane stężenia zapachowe cod), wykonywanym z użyciem odpowiedniej skali werbalno-punktowej. Stężenie odorantów w próbce, której zapach jest określany np. jako wyraźny można uznać za poziom odniesienia w czasie modelowania dyspersji. Obliczenia prowadzą wówczas do wyznaczenia izolinii np. częstości przekraczania tego poziomu w roku (ustalenia granic obszaru, na którym zapach wyraźny będzie wyczuwalny np. częściej niż przez 2% czasu roku).

1. W internecie są dostępne poglądowe programy komputerowe, takie jak edukacyjny Gaussian Plume Calculator, które ułatwiają samodzielne przeanalizowanie wpływu poszczególnych parametrów emisji i rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń na kształt smugi i na stężenia zanieczyszczeń w różnych odległościach od punktu emisji[6].

2. Przed ustanowieniem PN-EN 13725:2007 w polskim piśmiennictwie stosowano symbole LJZ (liczba jednostek zapachowych, jz/m³) lub TON (od ang. Threshold Odour Number).

3. Przed ustanowieniem PN-EN 13725:2007 w polskim piśmiennictwie zamiast ouE stosowano symbole jz lub JZ

4. Emitorami nazywa się rozmaite źródła zanieczyszczeń powietrza, w tym źródła:

– zorganizowane, np. kominy, wyloty kanałów wentylacyjnych,
– niezorganizowane, w tym powierzchniowe, objętościowe lub liniowe (np. osadniki ścieków komunalnych i przemysłowych, kanały ściekowe, kompostownie, drogi)
Model referencyjny został opracowany dla wysokich emitorów punktowych (np. kominy elektrociepłowni), jednak jest też stosowany do obliczania stężenia w otoczeniu emitorów niskich, w tym powierzchniowych. W takich obliczeniach źródła powierzchniowe reprezentuje duża liczba zastępczych niskich emitorów punktowych.

5. Przed ustanowieniem PN-EN 13725:2007 w piśmiennictwie polskim stosowano symbol I.

6. Jeżeli dostępny program komputerowy nie przewiduje stosowania jednostek zapachowych jest możliwe wybieranie dowolnego zanieczyszczenia gazowego z dostępnej listy i umowne uznanie, że 1 μg formalnie odpowiada 1 ouE. Informacje o ustalonych dla tego zanieczyszczenia poziomach odniesienia są w takim przypadku nieaktualne. Wprowadza się poziomy charakteryzujące uciążliwość zapachową. Taką rolę odgrywają takie stężenia założone jak środowiskowy próg wyczuwalności cod,60m = 0,1 ouE/m³, środowiskowy próg rozpoznawalności cod,60m = 1 ouE/m³ lub stężenia odpowiadające np. określeniom „słaby”, „wyraźny”, „mocny ” – określone na podstawie współczynnika Webera-Fechnera, wyznaczonego dla danej mieszaniny odorantów (zob. Zastosowania prawa Webera-Fechnera i Zależność intensywności zapachu od stężenia odorantów).

Czy znasz odpowiedzi?

edytuj
  • Co oznacza pojęcie „wykładnik meteorologiczny”?

  • Co oznacza – w przypadku modelowania dyspersji zanieczyszczeń powietrza – pojęcie „sytuacja meteorologiczna”?

  • Jakie dane są zamieszczane w tabelach meteorologicznych?

  • Co oznacza pojęcie „szorstkość aerodynamiczna” i jak jest określana?

  • Jaka jest prędkość wiatru na wysokości 60 m, jeżeli prędkość mierzona na wysokości 10 m wynosi 3 m/s?


  • Jaki jest prawdopodobny stan równowagi atmosfery, jeżeli prędkości wiatru, zmierzone na wysokościach 10 i 60 m wynoszą odpowiednio 5 i 8 m/s?

  • Na czym polega i kiedy stosuje się „wsteczne modelowanie”?

  • Jak duża jest emisja zanieczyszczeń powietrza (mg/s lub ouE/s), jeżeli stężenie w określonej odległości 207,8 km od emitora (w linii wiatru), zmierzone w znanej sytuacji meteorologicznej, wynosi c = 2,5 odpowiednich jednostek stężenia odorantów lub innych zanieczyszczeń w powietrzu? Zastosuj poglądowy Gaussian Plume Calculator[6].



  • Co oznaczają symbole cod,60m i cod,60m,98?

  • Czy zmiana stanu równowagi atmosfery, z bardzo chwiejnej na stabilną (stałą), może spowodować dziesięciokrotne zmniejszenie stężenia zapachowego w punkcie położonym w odległości 1 km od emitora (w linii wiatru)?

  • Czy zmiana stanu równowagi atmosfery, z bardzo chwiejnej na stabilną (stałą), może dziesięciokrotnie zwiększyć odległość od emitora, w której wystąpią stężenia największe?

  • Jaka jest orientacyjna wartość emisji zapachowej z fermy tuczu trzody chlewnej o 10 tys. stanowisk?

  • Na jakim obszarze w otoczeniu hipotetycznej wytwórni kwasu fosforowego, położonej w zasięgu stacji meteorologicznej IMiGW w Poznaniu, może być wyczuwalny zapach emitowanych gazów oraz jakie maksymalne stężenie zapachowe może tam wystąpić, jeżeli:
– zakład przetwarza 40 Mg fosforytu na godzinę,
– wskaźnik emisji wynosi ok. 30·106 ou/Mg
– gazy są emitowane przez komin o wysokości 15 m i średnicy 1,5 m
– prędkość liniowa gazów wynosi 10 m/s, temperatura ok. 300 K, a ciepło właściwe 1,3 kJ/m³·K
– można uznać, że aerodynamiczna szorstkość terenu na obszarze o promieniu 1 km wynosi z0 = ok. 1 m.
  • Jak zmieni się obszar, na którym zapach będzie wyczuwalny, jeżeli zostanie wybudowany komin o wysokości 30 m?

  • Jaki jest stosunek powierzchni obszarów wokół emitora, narażonych na sporadyczne występowanie stężenia zapachowego większego od cod,60m = 50 ouE/m³, jeżeli tereny różnią się typem pokrycia – dominują na nich pola uprawne, zagajniki, lasy lub niskie budynki mieszkalne?
Wielkość i warunki emisji:
– emisja zapachowa (ustalona w skali roku): 330 tys. ouE/s,
– emitor: wysokość 15 m, średnica 1,5 m,
– prędkość gazów: 3 m/s,
– temperatura gazów: 300 K,
– róża wiatrów: Stacja IMiGW Warszawa.

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu Dz. U. z 2010 r. Nr 16, poz. 87"
  2. 2,0 2,1 2,2 Polski Komitet Normalizacyjny, NKP 280: PN-EN 13725; Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej (pol.). PKN Warszawa, 2007. [dostęp 2014-07-26].
  3. 3,0 3,1 3,2 J. Kośmider, B. Krajewska. Normalizacja olfaktometrii dynamicznej. Podstawowe pojęcia i jednostki miar. „Normalizacja”, s. 15-22, 2005 (pol.). [dostęp 2014-07-26]. 
  4. Joanna Kośmider, Barbara Mazur-Chrzanowska, Bartosz Wyszyński: Odory. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 978-83-01-14525-5.
  5. E-Szkoła olfaktometrii. Wykład - Modelowanie rozprzestrzeniania się (pol.). Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. [dostęp 2010-11-01].
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Gaussian Plume Calculator (poglądowy kalkulator smugi zanieczyszczeń) (ang.). www.shodor.org. [dostęp 2012-04-06].. W niniejszym podręczniku kalkulator jest stosowany przy formalnym założeniu, że emisja zanieczyszczeń, wyrażona domyślnie w gramach na sekundę, może reprezentować emisję zapachową (qod [ouE/s]). W takim przypadku uzyskuje się wartości stężenia zapachowego w powietrzu otoczenia emitora (cod [ouE/ m³]). Przyjęcie założenia umożliwiło zastosowanie kalkulatora w czasie rozwiązywania zadań rachunkowych, ilustrujących np. wpływ wielkości emisji, stanu równowagi atmosfery lub współczynnika szorstkości aerodynamicznej na zasięg potencjalnej zapachowej uciążliwości emitora.
  7. 7,0 7,1 7,2 CEN TC 264 WG 27 Measurement of odour impact by field inspection - measurement of the impact frequency of recognizable odours (protokoły pierwszych spotkań WG27 w CEN TC 264
  8. [10.6.5: Produkcja kwasu fosforowego. Wyniki odorymetrycznych badań emisji zanieczyszczeń powietrza]. W: J.Kośmider, B.Mazur-Chrzanowska, B.Wyszyński: Odory. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 200–203. ISBN 978-83-01-14525-5. (pol.), Uwaga – nieaktualne symbole wielkości i jednostek, uaktualnienie – tutaj
  9. L.D. Jacobson, R.D. Moon, J. Bicudo, and et al.. "A summary of the literature related to air quality and odor." Generic environmental impact statement on animal agriculture, (H).. , s. H–46, 1999. Minnesota Planning (Agency) (ang.). [dostęp 2010-11-11]. 
  10. Odour Impacts and Odour Emission Control Measures for Intensive Agriculture (ang.). R&D Report Series No. 14, European Community, European Regional Development Fund., 2002. [dostęp 2010-11-11].
  11. Selena Sironia, Laura Capellia, Paolo Céntolaa, Renato Del Rossoa i inni. Odour emission factors for the prediction of odour emissions from plants for the mechanical and biological treatment of MSW. „Atmospheric Environment”. 40 (39), s. 7632–7643, grudzień 2006 (ang.). [dostęp 2010-11-11]. 
  12. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce (pol.). www.uwm.edu.pl. [dostęp 2010-10-26].
  13. [8.1: Klasyczne metody symulacji dyspersji zanieczyszczeń powietrza]. W: J.Kośmider, B.Mazur-Chrzanowska, B.Wyszyński: Odory. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 133-139. ISBN 978-83-01-14525-5. (pol.)
  14. Agencja Monitoringu Regionalnego Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej ARMAAG, Raport 2007 (pol.). www.armaag.gda.pl. [dostęp 2010-10-26]. Cytat: Ryc. 65. Roczne róże wiatrów na stacjach AM2, AM5 oraz AM8, Ryc. 66. Roczne róże wiatrów na stacjach AM6 Sopot i AM7 Tczew; Ryc. 67. Roczne róże wiatrów na stacjach AM10, AM4 oraz AM9

Linki zewnętrzne

edytuj

Powrót do spisu treści