Wikijunior:Języki/Esperanto

Wikijunior

Wstęp Autorzy Wersja do druku

Języki

Angielski Arabski Czeski Esperanto Francuski Grecki Hindi Hiszpański Japoński Koreański Niemiecki Norweski Polski Quenya Rosyjski Słowacki Włoski

Aneks

Gdzie mówi się w tym języku?

Flaga esperanto

Esperanto jest używane na całym świecie, chociaż mówi nim tylko około trzy kilkaset tysięcy osób, czyli mniej więcej tyle, ile mieszka w mieście takim jak np. Gdańsk. Mimo tego esperanto jest najpopularniejszym językiem sztucznym na świecie.

Jaka jest historia tego języka?

Ludwik Zamenhof

Esperanto opracował Ludwik Zamenhof w 1887 roku. Zauważył on, że ludzie nie chcą ze sobą rozmawiać i nie mogą dojść do porozumienia, i stwierdził, że dzieje się tak, bo ludzie nie mają wspólnego języka, który by rozumieli. Zamenhof był polskim lekarzem pochodzenia żydowskiego i mieszkał w Białymstoku, mieście położonym dziś na północnym wschodzie Polski.
Podczas tworzenia esperanta wykorzystywał słowa z języków powszechnie znanych, takich jak francuski, włoski, niemiecki, angielski, rosyjski czy polski, aby nauka języka była łatwa i można było się go uczyć przez skojarzenia.

Jak zapisuje się ten język?

Podobnie jak język polski, esperanto zapisywany jest alfabetem łacińskim, z którego usunięto kilka liter, takich jak q, w, x czy y, i dodano inne, takie jak np. ŝ. Podczas nauki esperanta trzeba pamiętać, że jest rózróżnienie między dużą a małą literą. Tekst zapisuje się od lewej strony do prawej tak, jak w polskim czy angielskim.

litery inaczej wymawiane niż w polszczyźnie
litera	wymowa
ĉ	cz
ĝ	dż
h	h (krtaniowe, takie jak w angielskim czy niemieckim)
ĥ	ch
ĵ	ż
ŝ	sz
ŭ	ł

Wszystkie pozostałe (a, b, c, d, e, f, g, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, v, z) są wymawianie tak samo jak po polsku. Ponadto zaśpiew (mówiąc po łacińsku jest to akcent) wypada zawsze na przedostatnią sylabę (zgłoskę).

Jakie dzieła powstały w tym języku?

W esperanto powstały utwory takie jak Ho, mia kor' (O moje serce) stworzony przez samego Zamenhofa i powieści, np. Homoj sur la Tero (Ludzie na ziemi).

Jakie jest kilka podstawowych zwrotów w tym języku?

• Saluton - Cześć
• Bonan tagon - Dzień dobry
• Kiel vi fartas? - Jak się masz?
• Ĝis la revido - Do widzenia
• Mi petas - Proszę
• Dankon - Dziękuję
• Pardonon - Przepraszam
• Mi estas... - Jestem...
• Jes - Tak
• Ne - Nie
• Hundo - Pies
• Kato - Kot
• Birdo - Ptak