Pszczelarstwo/Pasieka/Kwiecień

Kwiecień

Kwiecień jest miesiącem z dużymi wahaniami temperatury, co utrudnia loty pszczół. Jeżeli jednak przy dopisującej pogodzie pszczoły mogą pod koniec marca i na początku kwietnia wykorzystać pyłek, a czasami nawet nektar z wierzb, to rodziny pszczele rozwijają się niezwykle dynamicznie. Przyjmuje się, że od momentu wygryzienia się pszczoły do chwili jej przydatności na pożytkach potrzeba 40 dni.

Zależnie od pogody i temperatury nadal obowiązuje ostrożność przy otwieraniu uli. Zbyt wczesna ingerencja w gniazdo i jego wyziębienie może doprowadzić do zakłóceń w rozwoju rodziny i utraty matki pszczelej.

Podczas kontroli rodzin można robić notatki służące później do wyboru matek przeznaczonych do dalszej reprodukcji. Przydatne będą szczególnie informacje na temat łagodności, trzymania się plastra, dynamiki rozwoju wiosennego i zachowań higienicznych.

Pod koniec kwietnia, kiedy w ulu zaczynają się pojawiać trutnie, pszczelarz może rozpocząć pierwsze prace hodowlane.

Rozwój rodziny pszczelej w kwietniu

Zdrowe rodziny zajmują się wychowaniem szybko rosnącej ilości czerwiu, a najważniejszy w kwietniu jest odpowiedni zapas pokarmu. Rozwijające się pszczoły zużywają go w kwietniu 1,5 - 2,5 kg, w maju do okresu Trzech Ogrodników (12-14 maja) i Zimnej Zośki (15 maja) potrzebna jest co najmniej jeszcze jedna taka porcja. Licząc dodatkowo dwie ramki pokarmu jako rezerwę, zapas powinien na początku kwietnia wynosić 8-10 kg na 4-5 ramkach w zależności od typu ula.

Za duże zapasy pokarmu mogą z kolei opóźnić rozwój rodziny. Ramki ze zbędnymi zapasami należy usunąć z ula i podać rodzinom niedokarmionym lub wykorzystać później do karmienia odkładów. Świeży pyłek jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju rodziny, ale znoszenie i magazynowanie zbyt dużych ilości pyłku zajmuje miejsce w komórkach i może przyspieszyć powstawanie nastroju rojowego. Od wczesnej wiosny należy stale dbać o to, by pszczoły miały dostęp do wody.

Kwietniowe poszerzanie gniazda

Dopływ pierwszego nektaru pobudza matki do czerwienia, a pszczoły woszczarki do budowania. Ciemnie, brzegowe ramki należy usunąć i zamiast nich dowiesić pszczołom najpierw ramki z woszczyną, aby matka miała miejsce na składanie jajeczek, a następnie pierwsze ramki z węzą do budowy. Takie pierwsze ramki dobrze jest umieścić między ostatnią ramką z czerwiem a pierwszą ramką z pokarmem. Poszerzanie gniazda ramkami z węzą powinno się odbywać sukcesywnie, pojedynczymi ramkami, począwszy od pojawienia się nektaru u drzew owocowych (wg kalendarza fenologicznego z początkiem kwitnienia wiśni). Doświadczeni pszczelarze są zdania, że wcześniej pszczoły nie są zainteresowane budową plastrów, ponieważ jest to jeden z instynktów pszczół miodnych, związany z wiosennym rozwojem rodziny pszczelej. U woszczarek uaktywniają się wtedy gruczoły woskowe wydzielające wosk, zmuszając je niejako do budowania plastrów. Pewien wpływ na dynamikę tego procesu ma pogoda, gdyż zimna i deszczowa aura zniechęca pszczoły do budowania, a wydzielane łuski wosku spadają niewykorzystane na dennicę. Z kolei zbyt późne rozpoczęcie poszerzania gniazda przyczynia się do powstawanie nastroju rojowego, jeżeli pszczołom z winy pszczelarza zabraknie miejsca do wychowu czerwiu.

Ramka pracy

Wygryzający się truteń

W kwietniu pszczoły powinny mieć do dyspozycji ramki pracy, czyli puste ramki, w których pszczoły budują komórki trutowe. Brak możliwości budowy komórek trutowych w ramce pracy powoduje powstanie dzikiej zabudowy pod ramkami lub wygospodarowanie miejsca dla trutni na plastrach, obok komórek przeznaczonych dla robotnic. Ramki pracy dowiesza się między ostatnią zaczerwioną ramkę gniazda a pierwszą z brzegowych ramek z zapasami. Ramki pracy należy włożyć do uli najpóźniej z początkiem kwietnia. Czynność ta nie jest związana z (w zależności od rejonu nieco późniejszym) nadstawieniem korpusów miodowych.

• Ramki pracy mogą ponadto posłużyć jako barometr nastroju rojowego. W opinii wielu pszczelarzy tak długo, jak ramka pracy jest szybko i równomiernie budowana, w rodzinie jest wszystko w porządku: matka jest i czerwi, a pszczoły nie planują się jeszcze roić. Gdy pojawia się nastrój rojowy, to pszczoły zaprzestają budować w ramce pracy.

• Wielu pszczelarzy wykorzystuje ramki pracy do walki z warrozą stosując metodę → wycinania czerwiu trutowego. Choć metoda ta jako taka jest mocno dyskutowana, to powoduje ona, że pszczoły zajmując się budową nowego plastra i wychowaniem nowych trutni będą mniej skłonne do rójki. Inną zaletą tej metody jest to, że wycięte plastry po wytopieniu są źródłem czystego wosku.

Dodanie korpusu miodowego

W pasiekach położonych na terenach, na których występuje pożytek wiosenny (np. z drzew owocowych, iwy, mniszka) można pozyskać wczesny miód odmianowy. Warunkiem jest odpowiednia siła rodziny pszczelej, o którą należy zadbać zakarmiając pszczoły jesienią poprzedniego roku. Pokarm podany jesienią został przez pszczoły przerobiony na miód i służy im teraz jako źródło energii potrzebnej do życia, przede wszystkim do odbywania lotów i ogrzania gniazda. Niemniej ważny jest zapas pierzgi, która pochodzi z pyłku zebranego przez zbieraczki późnym latem poprzedniego roku. Pierzga jest źródłem białka potrzebnego do karmienia larw. Jeżeli w pobliżu pasieki nie ma roślin dostarczających jesienią pyłku, to pszczelarz powinien zadbać o ich nasadzenie. W przeciwnym razie rodzina pszczela nie będzie wiosną na tyle silna, by wykorzystać wczesne pożytki.

Tak więc silnym rodzinom przy dobrych warunkach pogodowych można w kwietniu dodać pierwszy korpus miodowy oddzielony kratą odgrodową.

Pracując z ulami Dadanta lub Langstrotha pszczelarze posługują się nadstawkami miodowymi, które są niższe niż korpusy gniazdowe. Podział na korpusy gniazdowe i miodowe ma na celu między innymi oddzielenie obszaru, w którym magazynowany jest nektar od obszaru, w którym legną się pszczoły ze względów higienicznych, smakowych i estetycznych.

Pracując w systemie wielokorpusowym z korpusami o równych wymiarach (np. Zander) i poszerzając poprzez dostawienie na górę całego korpusu odgrodzonego kratą odgrodową, po 2-3 dniach należy sprawdzić, czy pszczoły przeszły do górnego korpusu, czy tez go zignorowały i w dolnym korpusie nadal brakuje miejsca. Na przykład Krainki niezbyt chętnie przechodzą do górnego korpusu. By rozwiązać tę sytuacje pszczelarze przewieszają dwie ramki z zakrytym czerwiem do górnego korpusu zmuszając pszczoły do przejścia na górę.

Zróżnicowana wielkość ramek do nadstawek miodowych i do korpusu gniazdowego w ulach typu Dadant powoduje, że nawet, jeżeli pszczelarzowi przyjdzie do głowy pomysł przewieszania ramek i wirowania miodu z plastrów, które wcześniej służyły do wychowu larw, to jest on praktycznie niewykonalny.

Masowa wymiana generacji

Większą część kwietniowych pszczół tworzą pszczoły zimowe. Wymiana generacji jest dopiero w toku, a więc ilość obsadzanych ramek nie świadczy jeszcze o rozwijającej się rodzinie. Dopiero od połowy kwietnia wygryza się więcej młodych pszczół niż ginie pszczół zimowych. Okres wymiany pszczół zimowych na pszczoły letnie to krytyczny moment w rozwoju rodzin pszczelich, szczególnie takich, które rozpoczęły zimowlę osłabione.

Orientacyjna ilość obsadzanych uliczek i zaczerwionych plastrów w kwietniu

Typ ula	Ilość obsadzanych uliczek	Ilość plastrów z czerwiem
Apipol
Dadant		4 - 6
DN (Niemiecki Zwykły)
Langstroth (europ.)
Ostrowskiej
Szwajcarski
Warszawski
Wielkopolski
Zander	8	3 - 4

Zwalczanie warrozy

Wykonanie zabiegów niszczących warrozę w kwietniu zależy od tego, czy rodziny pszczele rozpoczęły już wychów Pszczelarstwo/Biologia/Truteń|trutni]]. Od momentu pojawienia się larw trutni pszczelarz ma pierwszą w sezonie możliwość kontroli rozwoju populacji warrozy w pasiece bez konieczności stosowania chemicznych środków warrozobóczych: rodzinom pszczelim należy dodać ramkę pracy, a następnie sukcesywnie →wycinać czerw trutowy, w którym rozmnaża się najwięcej warrozy.

Naturalny opad warrozy w kwietniu nie powinien przekraczać orientacyjnie 3 osobników na dzień. Jeżeli na podłożonych w celu kontroli na ok. tydzień wkładkach dennicowych spada więcej niż 3 martwe roztocze, to rodzinę należy zapisać w dzienniku pasiecznym lub zaznaczyć. Po ostatnim miodobraniu w lipcu można na podstawie notatek i stanu zdrowotnego tej rodziny zdecydować, czy należy ją ratować czy też lepiej usunąć z pasieki.

Rośliny pszczele kwitnące w kwietniu

Pszczoła zbierająca pyłek

Kwietniowy nektar może w korzystnych warunkach pogodowych i przy odpowiedniej sile rodzin pszczelich być już źródłem pożytku towarowego. Do roślin kwitnących w kwietniu należą: podbiał (Tussilago), wierzba iwa (Salix caprea) oraz inne wierzby, dereń (Cornus), agrest (Ribes uva-crispa), ałycza (Prunus cerasifera), porzeczka (Ribes), czereśnia (Cerasus avium), klon (Acer), a pod koniec miesiąca - mniszek (Taraxacum).

→ Tabela roślin pszczelarskich