Wikipedysta:Tomekg.966/Brudnopis01

Cywilizacje

Wstęp Bałtowie Bizantyjczycy Celtowie Dakowie Germanowie Grecy Hunowie Ilirowie Kimmerowie Kultura łużycka Madziarowie Minojczycy Neurowie Rzymianie Sakowie Sarmaci Scytowie Trakowie • Akadowie Arabowie Asyryjczycy Babilończycy Elamici Fenicjanie Hebrajczycy Hetyci Persowie Sumerowie • Egipcjanie Kartagińczycy Sudan • Ariowie Cywilizacja doliny Indusu • Ajnowie Chińczycy Japończycy Tybetańczycy • Aztekowie Chichimekowie Majowie Olmekowie • Inkowie • Aborygeni Maorysi Papuasi Polinezyjczycy Rapa Nui Słowniczek Schemat rozdziału

Szablon:Władca kraju infobox Jarosław I Mądry (norm. Konug Jarisleif; ukr. Ярослав I Мудрий, ros. Ярослав Мудрый) (ur. 978 – zm. 20 lutego 1054) – pochodził z dynastii Rurykowiczów, syn i następca Włodzimierza I Wielkiego i Rognedy, wielki książę Rusi Kijowskiej (Gardariki) od 1016.

Biografia

Młodość i walka o władzę

Jarosław Mądry, syn wielkiego księcia kijowskiego Włodzimierza Wielkiego i Rogendy, córki księcia połockiego urodził się w 978 lub, co mniej prawdopodobne, w 986 roku. Jeszcze za życia ojca, w 996 roku został księciem rostowskim, po śmierci swego brata, Wyszesława zaś, w 1010 roku, utracił księstwo rostowskie na rzecz brata Borysa, otrzymał natomiast księstwa nowogrodzkiego - najbogatszy obszar na Rusi. W 1015 roku zmarł Włodzimierz Wielki, między jego synami rozgorzała zaś walka o władzę, do której nie mieszał się wnuk zmarłego, książę połocki Briaczysław I Iziasławowicz. Jeszcze tego samego roku zgładzeni zostali, albo przez Świętopełka I, nazwanego w przyszłości Przeklętym, albo przez Jarosława Borys i Gleb. Rok później doszło do starcia pomiędzy Mądrym i Przeklętym pod Lubiczem, w którym Jarosław pokonał brata i objął pełnię władzy. Jednak, już Aby uniknąć śmierci z jego rąk Jarosław pierwszy go zaatakował i pokonał w 1016 pod Lubiczem.

Panowanie na Rusi Kijowskiej

Najazd Bolesława Chrobrego

Już dwa lata później sprzymierzony z Świętopełkiem książę Polski Bolesław I Chrobry, aby przywrócić jego rządy ruszył na Ruś, wspierany przez 300 rycerzy niemieckich i 500 węgierskich. Równocześnie sprzymierzeni z nim pogańscy Pieczyngowie w liczbie 1000 wojów zaatakowali i oblegli główny gród Jarosława Mądrego - Kijów. Aby nie dopuścić do spotkania się Chrobrego i Pieczyngów książę ruski pozostawił część wojsk w stolicy, a sam na czele głównych sił ruszył na zachód, wspierany przez Waregów. Nie znamy liczby wojsk ruskich, jednak zapewne dorównywały one armii polskiej. Do spotkania wrogich armii doszło 22 lipca 1018 roku nad Bugiem w okolicach Wołynia - grodu, obecnie znajdującego się na terenie wsi Gródek. Nieprzyjacielskie oddziały obozowały na dwóch brzegach rzeki aż do 24 lipca, kiedy to, całkiem przypadkiem, doszło do bitwy. Stało się tak, bowiem ludzie Bolesława, przygotowując hucznie obchodzone święto, gromadzili się na Bugiem, aby oczyścić i oprawić mięso na ucztę. Doszło do kłótni z Rusinami, a w konsekwencji do starcia. Ludzie Chrobrego przeprawili się na drugi brzeg i zdobyli wrogie stanowiska. Wykorzystując to Bolesław z wojskami ruszył w ślad za nimi i zdziesiątkował zaskoczonych nieprzyjaciół. Pokonany Jarosław Mądry zbiegł daleko na północ, do Nowogrodu Wielkiego, uznając prawdopodobnie, że nie ma szans odeprzeć Polaków i Pieczyngów. Bolesław nie ruszył za nim, ale skierował się na oblegany Kijów, którego mieszkańcy na widok jego armii kompletnie stracili wolę walki i otwarli bramy. Chrobry osadził w Kijowie Świętopełka, złupił to jedno z najbogatszych miast ówczesnej Europy, wziął za nałożnicę siostrę Jarosława, Przedesławę, czym upokorzył go oraz wysłał do władców Europy listy o swojej wiktorii. Powracając Chrobry odebrał Rusi, zagarnięte przez Włodzmierza Wielkiego Grody Czerwieńskie.

Stosunki ze Skandynawią

Jarosław utrzymywał wyjątkowo dobre stosunki ze Szwecją, z której władcą - Anundem Jakobem zawarł sojusz, przypieczętowany małżeństwem z jego siostrą Ingegerdą. Władca ruski był również sprzymierzeńcem Haralda III Surowego - królewicza vestfoldzkiego (Norwegia), który uciekł do Księstwa Kijowskiego z obawy przed zemstą swojego wroga - Kanuta Wielkiego.

Relacje z Ugrofinami i Pieczyngami

Ugrofinowie zamieszkiwali rozległe ziemie położone na północ i północny-wschód od Rusi oraz tereny dzisiejszej Finlandii i Estonii. Niezależne, pogańskie plemiona były łatwym celem sąsiadujących z nimi chrześcijańskich państw, np. Kijowa czy Szwecji. W 1030 roku wojska ruskie zaatakował ziemie estońskie i zajęły gród Tarbat, w którym Jarosław kazał wznieść fort Juriew. Wielki książę toczył także wojny z zagrażającymi mu od południa Pieczyngami, w obronie przed którymi w

Konflikty z Briaczysławem Iziasławiczem i Mścisławem Chrobrym

Jarosław Mądry mimo swej klęski nie poddał się i w 1019 roku pokonał brata nad Ałtą, po czym przejął pełnię władzy. Tymczasem władcą położonego na ziemiach dzisiejszej północnej Białorusi Księstwa Połockiego był bratanek Jarosława Mądrego, Briaczysław I Iziasławicz. W 1020 roku Briaczysław napadł i złupił należący do Mądrego Nowogród Wielki, jednak w drodze powrotnej do Połocka, pod Pskowem został zaskoczony przez jego wojska. W konsekwencji porzuciwszy łupy uciekł z pola bitwy. Wojska Jarosława goniły go aż do jego ziem i w końcu zmusiły do podpisania pokoju, w którym władza Briaczysława ograniczyła się do grodów Uświat i Witebsk. Mimo zawarcia pokoju walki między Połockiem i Kijowem trwała aż do śmierci władcy tego pierwszego miasta w 1044 roku. Równocześnie Jarosław Mądry wdał się w walkę z księciem tmutarakańskim, a równocześnie swoim bratem, Mścisławem I Chrobrym, jednak poniósł w 1024 rok pod Listwińcami klęskę. Po tej bitwie Mścisław zaproponował mu zawarcie pokoju, na mocy którego w jego ręce przeszłoby Księstwo Czernihowskie, na co wielki książę kijowski zgodził się.

Zwycięstwo nad Mieszkiem II

Mimo, że zawarł pokój z Polską cały czas był jej wrogiem, a szczególnie wrogiem Chrobrego, a później jego syna Mieszka II Lamberta. Wielki książę przyjął na Rusi dwóch wygnanych za spiskowanie przeciw Lambertowi jego braci - Ottona i Bezpryma. W 1031 roku doszło do zawarcia antypolskiego sojuszu Kijowa i Niemiec, który miał doprowadzić do załamania się potęgi Piastów. Sprzymierzeńców wspierali Otton i Bezprym. W 1031 roku Niemcy i Kijów, wspierany przez księstwo tmutarakańskie Mścisława Chrobrego zaatakowały Polskę. Atak doprowadził do ucieczki jej króla do Czech, władcą został zaś osadzony przez antypiastowską koalicję Bezprym. Rusini zagarnęli Grody Czerwieńskie, Niemcy Łużyce i Milsko, ponadto wykorzystując zaistniałą sytuację Czesi zajęli Morawy, a Węgrzy - Słowację. Doprowadzenie do upadku monarchii piastowskiej było wielkim sukcesem Jarosława Mądrego.

Pomoc Kazimierzowi Odnowicielowi

Książę Polski Bezprym okazał się mściwym i okrutnym władcą, wskutek czego doszło w kraju do buntu możnych, a później do reakcji pogańskiej - narodowego powstania Polaków przeciwko władzy i Kościołowi. Po zabójstwie Bezpryma do Polski wrócił Mieszko, który zdołał na krótko opanować sytuację, jednak jego śmierć w 1034 roku doprowadziła do kolejnej fali buntów. Jego syn i dziedzic - Kazimierz, zwany po śmierci Odnowicielem musiał uciekać z kraju. Powstanie, a także najazd Czechów w 1038 roku doprowadziło do rozpadu państwa co zaniepokoiło Niemców i Rusinów, którzy obawiali się, że bunty ogarną również ich ziemie. Aby temu zapobiec cesarz oraz wielki książę Jarosław wsparli księcia polskiego Kazimierza. Sojusz polsko-kijowski przypieczętowany został małżeństwem Kazimierza z siostrą Mądrego, Dobroniegą Marią. Jarosław nie tylko pomógł sprzymierzeńcowi odzyskać władzę, ale także wsparł go w rozprawie z uzurpatorem mazowieckim Miecławem w 1047 roku.

Stosunki z północnymi sąsiadami i Bizancjum

W czasach Jarosława Mądrego stosunki rusko-bizantyjskie nie układały się zbyt dobrze. Książę kijowski próbował pozbawić cesarstwo wpływów na Rusi, dążył także do niezależności Kościoła w swoim kraju. Doszło nawet do wojny, rozpoczętej atakiem jego syna

W 1018 pokonany przez Bolesława I Chrobrego podczas wyprawy kijowskiej, w 1019 pokonał ostatecznie swojego starszego brata Świętopełka I w walce o sukcesję po ojcu. Panowanie Jarosława było dla Rusi czasem szybkiego rozwoju i sukcesów militarnych. Książę w latach 20. i 30. XI wieku prowadził wojny z Jaćwingami, Litwinami i Polską. W 1021 przeprowadził atak odwetowy wobec swego bratanka Briaczysława, który najechał wcześniej Nowogród. W 1031 r. zajął on Grody Czerwieńskie i pomógł objąć władzę Bezprymowi w Polsce. W 1036 roku rozbił pod Kijowem Pieczyngów. Wszedł nawet w konflikt z Bizancjum: wojna z cesarstwem trwała w latach 1043–1046.. Wspomógł też w 1047 roku Kazimierza I Odnowiciela w walce z powstaniem pogańskim i Miecławem.

Za jego rządów rozbudowano wiele grodów ruskich, a w szczególności Kijów. Stolica Rusi została wyniesiona w 1037 r. do rangi metropolii – w tym samym roku rozpoczęto budowę katedry Mądrości Bożej (Sofijskiej), gdzie można znaleźć najstarsze w sztuce Rusi mozaiki i freski. W 1051 r. powstał pierwszy na Rusi klasztor Ławra Peczerska, w kijowskich jaskiniach nad Dnieprem.

Za jego panowania opracowano zbiór staroruskich i słowiańskich praw zwyczajowych oraz bizantyńskiego prawodawstwa, zwany Prawda Ruska.

Po jego śmierci Ruś weszła w okres rozbicia dzielnicowego. Jarosław Mądry wprowadził seniorat, ale niedługo po jego śmierci senior Izajasław musiał opuścić Kijów, który stał się miejscem walk o władzę.

Żony

• 1. Anna (zm. 1018)
• 2. Od 1019 Ingegerda Szwedzka

Potomstwo

z pierwszego małżeństwa:

• Ilia – ks. wielko-nowogrodzki

z drugiego małżeństwa:

• Włodzimierz – ks. wielko-nowogrodzki
• Izjasław I – wielki książę kijowski
• Światosław II – ks. czernihowski, wielki książę kijowski
• Wsiewołod I – ks. perejasławski, wielki książę kijowski, ks. czernihowski, ks. rostowski, suzdalski
• Elżbieta – żona Haralda III, króla Norwegii, później Swena II, króla Danii
• Anna – żona Henryka I, króla Francji
• Anastazja – żona Andrzeja I króla Węgier
• Wiaczesław – ks. smoleński
• Igor – ks. włodzimierski-wołyński, ks. smoleński

Przypisy

Córki Jarosława Mądrego: Anna, Anastazja, Elżbieta, Agata.